เรียนภาษาบาลีจากธรรม

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

การเรียนภาษาบาลี โดยไม่รู้จักธรรม จะมีประโยชน์อย่างไร? พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงพระธรรมด้วยภาษาบาลี หรือภาษามคธี (มคธ) เพราะสมัยพระพุทธกาล ภาษาบาลีเป็นภาษาที่ใช้สื่อสารพูดคุยกัน ผู้คนในสมัยนั้นได้ฟังพระธรรมก็เข้าใจธรรมด้วยภาษาบาลี แต่สมัยนี้เราเรียนภาษาบาลี แต่ไม่เข้าใจธรรม แล้วจะดำรงพระพุทธศาสนาไว้ได้อย่างไร?

เราจึงต้องฟังธรรมด้วยภาษาของเรา เช่น จักขุวิญญาณ เราใช้คำว่า จิตเห็น เราก็เข้าใจได้ เราไม่คุ้นกับภาษาบาลี ถ้าเราไปศึกษาบาลีก็คงต้องใช้เวลามากมายที่จะศึกษาและก็ไม่เข้าใจถึงตัวจริงของพระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง แต่มีท่านผู้ได้ศึกษาและได้แปลความหมายไว้แล้ว เราสามารถศึกษาธรรมด้วยภาษาของเรา และหากมีคำใดที่ไม่กระจ่าง เราก็สามารถค้นคว้าจากอรรถกถาได้เพื่อความเข้าใจในพระสัทธรรม ความจริงที่ทรงตรัสรู้ทรงแสดงไม่ให้คลาดเคลื่อน

ท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขต์ ได้ให้ความสำคัญของการศึกษาพระธรรมว่า เพื่อเข้าใจความจริงของสิ่งที่กำลังปรากฏ ขณะนี้ ว่า เป็นธรรมแต่ละอย่าง ที่เกิดดับสืบต่อตั้งแต่เกิดจนตาย ไม่ใช่เราเลย เรียนเดี๋ยวนี้ เห็น ขณะนี้เกิดโดยไม่มี สิ่งที่ปรากฏทางตา (สี หรือ วัณณะ) ได้ไหม? สีเป็นอารมร์ของจิตเห็น โดยเป็นอารัมมณปัจจัยแก่จิตเห็นและเจตสิกที่เกิดร่วมกัน ได้ยินขณะนี้เกิดขึ้นโดยไม่มี เสียง (สัททะ) ได้ไหม? เสียงเป็นอารมณ์ของจิตได้ยิน และเมื่อพูดถึงอารัมมณปุเรชาตปัจจัย ก็ไม่พ้นจากสิ่งที่กำลังเห็น เดี๋ยวนี้ ซึ่งจะเกิดขึ้นเห็นได้ ก็ต้องมี สีที่เกิดขึ้นก่อนจิตเห็น แล้วยังไม่ดับ เป็นอารัมมณปุเรชาตปัจจัยแก่จิตเห็น

ค่อยๆ เข้าใจสิ่งที่กำลังปรากฏ แล้วค่อยๆ ไปเข้าใจ คำ อารัมมณปุเรชาตปัจจัย ตามคำบาลี กล่าวถึงสิ่งที่มีขณะนี้ ค่อยๆ ไล่ไปก็จะเข้าใจปัจจัย ไม่ใช่เรียนชื่อปัจจัย แต่ไม่เข้าใจความเป็นจริงของสภาพธรรม สิ่งสำคัญเพื่อเข้าใจความจริงสิ่งที่กำลังปรากฏขณะนี้ เกิดขึ้นเพราะปัจจัย ขาดปัจจัยก็เกิดไม่ได้ แต่ละขณะที่เกิดขึ้น มีปัจจัยมากมาย กว่าจะรู้ได้ต้องอาศัยปัจจัยอะไร ก็ต้องรู้ขึ้นทีละเล็ก ทีละน้อย ค่อยๆ คลายความเป็นเรา