ทางให้จิตเกิดขึ้น กายวิญญัติและวจีวิญญัติ
สำหรับกายวิญญัติและวจีวิญญัติ เช่น ขณะนี้นั่งเฉยๆ คิด มีเสียงไหม (ไม่มี) แต่เมื่อมีเสียง เสียงนั้นมีความหมายตามความประสงค์ของจิต จึงเป็นทวารที่จะทำให้มีคำพูดออกมา แล้วแต่ว่าจิตขณะนั้นเป็นกุศลหรือเป็นอกุศล ก็เป็นทางของกุศลกรรมและอกุศลกรรม สำหรับผู้ที่เป็นพระอรหันต์ก็ไม่ใช่ทั้งกุศลกรรมและอกุศลกรรม แต่ก็ยังเป็นทางให้มีเสียงเกิดขึ้น ให้มีความหมายให้รู้ว่า ขณะนั้นสภาพของจิตเป็นอะไร พอจะจำได้ ส่วนกายวิญญัติก็เช่นเดียวกัน นั่งอยู่เฉยๆ คนข้างๆ รู้ไหมคิดอะไร เป็นกุศล เป็นอกุศล แต่ถ้ามีการช่วยเหลือกัน รู้ไหมว่าขณะนั้นจิตของผู้ที่ช่วยเหลือเป็นอะไร (เป็นกุศลจิต) ฉะนั้นการเคลื่อนไหวที่เกิดจากจิตเป็นสมุฏฐาน ตามความประสงค์ของจิตที่จะให้รูปนั้นเป็นไป ก็เป็นรูปชนิดหนึ่งซึ่งปกติไม่มี แต่เมื่อไรจิตเกิดขึ้นประสงค์จะให้รูปนั้นเป็นแบบนั้น รูปนั้นก็เกิดขึ้นเป็นไปแบบนั้น ด้วยเหตุนั้นกายวิญญัติจึงเป็นทวารหนึ่งที่เป็นทางให้จิตเกิดขึ้นกระทำกรรมหรือกิจการงานต่างๆ
ที่มา ...