อรรถะว่า ยกขึ้นสู่ไตรลักษณะ

[เล่มที่ 17] พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้า 733

พระโยคาวจรนั้น เมื่อพิเคราะห์ดูว่า เบญจขันธ์เหล่านี้มีอะไรเป็นเหตุ ก็จะเห็นว่า มีอวิชชาเป็นต้นเป็นเหตุ. แต่นั้นพระโยคาวจรจะยก (เบญจขันธ์) ขึ้นสู่ไตรลักษณ์ ด้วยอํานาจนามรูป พร้อมทั้งปัจจัยว่านี้เป็น (เพียง) ปัจจัย และสิ่งที่อาศัยปัจจัยเกิดขึ้น ไม่มีอย่างอื่นที่เป็นสัตว์หรือบุคคล มีเพียงกองสังขารล้วนๆ เท่านั้น แล้วพิจารณาตรวจตราไปว่า อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ตามลําดับแห่งวิปัสสนา.

[เล่มที่ 75] พระอภิธรรมปิฎก ธรรมสังคณี เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้าที่ 332

ปชานาตีติ ปญฺญา ธรรมที่ชื่อว่า ปัญญา เพราะอรรถว่าย่อมรู้ทั่ว. ถามว่า ย่อมรู้ทั่วซึ่งอะไร? ตอบว่า ย่อมรู้ทั่วซึ่งอริยสัจทั้งหลายโดยนัยมีคำว่า นี้ทุกข์ เป็นต้น แต่ในอรรถกถาท่านกล่าวว่า ชื่อว่า ปัญญาเพราะอรรถว่า ย่อมให้รู้ ถามว่า ย่อมให้รู้อะไร? ตอบว่า ย่อมให้รู้อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา.

อ.อรรณพ: ยินดียิ่งในกุศล อ.วิชัย ที่ได้อัญเชิญข้อความนี้มา ใครเล่าจะเข้าใจความหมายเข้าใจอรรถะของข้อความอย่างนี้ ยก (เบญจขันธ์) ขึ้นสู่ไตรลักษณ์ ด้วยอํานาจนามรูป พร้อมทั้งปัจจัย แล้วก็สิ่งที่เกิดจากปัจจัย โอ้โห!! ท่านอาจารย์กล่าวว่า ผู้ที่จะเป็นอย่างนั้นได้ ก็คือพระโยคาวจร คือ ผู้ที่อบรมเจริญปัญญา ความเพียร สติ ที่จะไม่หลงลืมที่ระลึกได้ในสภาพนามธรรม และรูปธรรมที่กำลังปรากฏก็ไม่ใช่เรา

อรรถะว่า ยก ขึ้นสู่ไตรลักษณ์ นี่ครับ ยกเบญจขันธ์ ยกขันธ์ ๕ ขันธ์ ๕ ก็คือสภาพธรรมะที่อาศัยปัจจัยปรุงแต่งเกิดแล้วดับ ก็คือสภาพรู้ และสภาพไม่รู้

แต่จริงๆ ก็คือในสภาวะตรงนี้ เป็นประโยชน์ ก็คือไม่หลงลืม ผู้ที่อบรมเจริญปัญญาท่านไม่หลงลืมที่จะรู้ลักษณะของนามธรรม และรูปธรรมว่า เป็นธรรมะที่ไม่ใช่เรา ซึ่งเป็นไปด้วยเหตุปัจจัยต่างๆ แล้วก็ต้องเป็นปัญญาที่ลึกซึ้งที่เป็นวิปัสสนา ปัญญาทั้งสิ้นเลยนะครับ

เป็นโอกาสอันดีนะครับที่ อ.วิชัย ได้ยกข้อความแปลมาจากพระไตรปิฎก แล้วท่านอาจารย์ได้กล่าววันนี้ละเอียดมากที่จะให้ได้เข้าใจว่า ไม่ใช่ ยก แบบที่เรายก เป็นตัวเราที่จะไปยกอะไรขึ้นมา ยกขึ้นสู่อารมณ์ ยกขึ้นสู่ไตรลักษณ์ อะไรอย่างนี้ แต่อะไรล่ะ ที่จะทำให้รู้ลักษณะของ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ก็ต้องเป็นสติปัญญา ความเพียร ที่จะรู้อะไร? ก็รู้สิ่งที่กำลังปรากฏ ก็ไม่พ้นไปจากนามธรรม และรูปธรรม ซึ่งท่านอาจารย์ก็ได้กล่าวอย่างนี้ครับ

แต่ว่า ตอนนี้ อ.วิชัย ได้อัญเชิญข้อความมานี่ จะได้รู้ว่า นี่คืออรรถะจริงๆ ที่ท่านอาจารย์กล่าวตรงตามที่ทรงแสดงไว้ทุกประการเลยครับ

ขอเชิญอ่านได้ที่ ..

ขันธ์ห้าไม่ใช่ของเรา

ขอเชิญฟังได้ที่ ..

จะเข้าใจไตรลักษณ์ได้อย่างไร

คิดเรื่องพระไตรลักษณ์แต่ไม่รู้ลักษณะ

ไม่มนสิการอะไร อะไรปิดบังไตรลักษณ์ไว้

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ

กราบยินดีในกุศลจิตของ อ.อรรณพ ด้วยความเคารพค่ะ