กว่าจะรู้ว่า ศึกษาธรรมะคืออะไร

[เล่มที่ 66] พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย มหานิทเทส เล่ม ๕ ภาค ๒ - หน้าที่ 492

ว่าด้วยนามและรูป

[๘๖๒] คำว่า โดยประการทั้งปวง ในคำว่า ความถือว่า ของเรา ในนามรูป ย่อมไม่มีแก่ผู้ใดโดยประการทั้งปวง ความว่า ทั้งปวงโดย กำหนดทั้งปวง ทั้งปวงโดยประการทั้งปวง ไม่เหลือ ไม่มีส่วนเหลือ คำว่า ทั้งปวงนั้น เป็นเครื่องกล่าวรวบหมด. อรูปขันธ์ ๔ ชื่อว่า นาม มหาภูตรูป ๔ และอุปาทายรูปแห่งมหาภูตรูป ๔ ชื่อว่า รูป. คำว่า แก่ผู้ใด คือ แก่พระอรหันตขีณาสพ ชื่อว่าความถือว่าของเรา ได้แก่ความถือว่าของ เรา ๒ อย่าง คือความถือว่าของเราด้วยตัณหา ๑ ความถือว่าของเราด้วย ทิฏฐิ ฯลฯ นี้ ชื่อว่าความถือว่าของเราด้วยตัณหาฯ ลฯ นี้ชื่อว่าความ ถือว่าของเราด้วยทิฏฐิ. คำว่า ความถือว่าของเราในนามรูป ย่อมไม่ แก่ผู้ใดโดยประการทั้งปวง ความว่า ความถือว่าของเราในนามรูป ย่อม ไม่มี ไม่ปรากฏ ไม่เข้าไปได้แก่ผู้ใดโดยประการทั้งปวง คือ อันผู้ใดละ ตัดขาด สงบ ระงับแล้ว ทำไม่ให้ควรเกิดขึ้น เผาเสียแล้วด้วยไฟคือ ญาณ เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่า ความถือว่าของเราในนามรูป ย่อมไม่มีแก่ ผู้ใดโดยประการทั้งปวง.

[เล่มที่ 17] พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้า 733

พระโยคาวจรนั้น เมื่อพิเคราะห์ดูว่า เบญจขันธ์เหล่านี้มีอะไรเป็นเหตุ ก็จะเห็นว่า มีอวิชชาเป็นต้นเป็นเหตุ. แต่นั้นพระโยคาวจรจะยก (เบญจขันธ์) ขึ้นสู่ไตรลักษณ์ ด้วยอํานาจนามรูป พร้อมทั้งปัจจัยว่านี้เป็น (เพียง) ปัจจัย และสิ่งที่อาศัยปัจจัยเกิดขึ้น ไม่มีอย่างอื่นที่เป็นสัตว์หรือบุคคล มีเพียงกองสังขารล้วนๆ เท่านั้น แล้วพิจารณาตรวจตราไปว่า อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ตามลําดับแห่งวิปัสสนา.

อ.วิชัย: แต่นั้น พระโยคาวจรจะยกเบญจขันธ์ ..

ท่านอาจารย์: จะยกไม่ได้แล้วนะๆ เข้าใจแล้วนะ

อ.วิชัย: จะยกไม่ได้ครับ

ท่านอา จารย์: เพราะฉะนั้น ต้องมีความเข้าใจอยู่ใช่ไหม?

อ.วิชัย: ครับ

ท่านอาจารย์: ถ้าไม่เข้าใจจะนึกถึงจะใช้คำว่า ยกอะไร ก็ไม่ได้ทั้งสิ้น ถึงใช้คำว่ายกก็ต้องเข้าใจ แต่ความจริงไม่ใช่ยก

อ.วิชัย: เป็นความไม่ลืม ไม่หลงลืมครับด้วยอำนาจนามรูป

ท่านอาจารย์: รู้จักนามไหม รู้จักรูปไหมว่า ขณะที่เข้าใจว่า ระลึกนั่น นามหรือรูป?

อ.วิชัย: ขณะที่รู้ ...

ท่านอาจารย์: ขณะที่ว่า ยกขึ้น ไม่ใช่ยกนามหรือรูปขณะนั้น

อ.วิชัย: ต้องเป็นลักษณะหนึ่ง นามก็ปรากฏ รูปก็ปรากฏ

ท่านอาจารย์: ไม่ใช่ ไม่ใช่!! ที่ว่ายกอย่างที่คนธรรมดาทั่วไปคิด แต่ต้องมีความเข้าใจถูก และระลึกได้ไม่ลืม ภาวะนั้นนามหรือรูป?

อ.วิชัย: นามครับ

ท่านอาจารย์: นามธรรม ต้องรู้ใช่ไหม?

อ.วิชัย: ก็ต้องรู้เหมือนกันครับ

ท่านอาจารย์: ต้องรู้ว่า ถ้าเป็นนามธรรม คือไม่ใช่เราใช่ไหม?

อ.วิชัย: ไม่ใช่เราแน่นอนครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ต้องรู้จักนามธรรม และรูปธรรมว่า ไม่ใช่เรา จึงรู้ว่าภาวะนามธรรมใดเป็นภาวะที่ไม่ลืม จึงระลึกถึงสภาวธรรม และก็รู้ว่า ขณะนั้นนามธรรมหรือรูปธรรม ระลึกถึงสภาวธรรมไหนที่เกิดมีแล้วขณะนั้น ไม่ใช่ไปทำให้เกิด นี่คือความลึกซึ้งใช่ไหม?

อ.วิชัย: ครับท่านอาจารย์ ขณะที่แม้ไม่ลืม คือระลึก ก็ต้องมีความเข้าใจถูกว่า ไม่ใช่เรา เป็นธรรมะอย่างหนึ่งที่ทำกิจของเขาตรงนั้นจริงๆ ครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ภาวะนั้น ระลึกถึงสิ่งที่เกิดแล้วเดี๋ยวนั้น เห็นไหม? ละเอียดไหม?

อ.วิชัย: ครับ นี่คือเริ่มเห็นการศึกษาพระธรรมต้องละเอียด ซึ่งถ้าเป็นปัญญาของผู้ที่ละเอียด ก็ต้องละเอียดกว่านี้อีกเยอะเลยครับ แต่ว่า เราก็รู้ได้นิดๆ หน่อยๆ ครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น กว่าจะรู้ว่า ศึกษาธรรมะคืออะไร ที่จะต้องมีชีวิตต่อไปอีกในสังสารวัฏฏ์จนนับประมาณไม่ได้ ไม่จบเลย ถ้าไม่มีความเข้าใจความลึกซึ้ง และความละเอียดอย่างยิ่งที่จะค่อยๆ เป็นไปตามเหตุตามปัจจัย จนกว่าจะรู้ตามลำดับทั่ว จนกระทั่งสามารถดับความไม่รู้ได้

ไม่ใช่เพียงอ่านแค่นี้ แล้วก็จะยกกันแล้วใช่ไหม แต่ต้องรู้แม้แต่ว่า ไม่มีอะไรยก สภาพธรรมเกิดเพราะเหตุปัจจัย แต่ภาวะหนึ่งที่ไม่ลืม ก็สามารถที่จะระลึกได้ว่า ขณะนี้มีอะไร ไม่ใช่ไปยกขึ้นมา แต่มีอะไรที่ปรากฏ ที่ปรากฏผ่านไปเลย ไม่ใช่!! แต่ระลึก ที่ใช้คำว่า ยก แต่ความจริงระลึกถึงภาวะที่เกิดแล้วเดี๋ยวนี้ด้วยความเข้าใจในความเป็นนามธรรม หรือรูปธรรม ไม่ใช่ไม่รู้อะไรเลย

อ.วิชัย: ครับ ละเอียดมากครับ แม้สภาพที่ไม่ลืมก็ต้องมีความเข้าใจมั่นคงในความเป็นธรรมะด้วยครับ ก็กราบเท้าท่านอาจารย์ในข้อความต่อไปครับ

ด้วยอํานาจนามรูป พร้อมทั้งปัจจัยว่านี้เป็น (เพียง) ปัจจัย และสิ่งที่อาศัยปัจจัยเกิดขึ้น

ท่านอาจารย์: ถูกต้องไหม?

อ.วิชัย: ตรงที่สุดเลยครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ไม่ตรงไม่ได้ ไม่ถูกไม่ได้ เมื่อเป็นความจริง

อ.วิชัย: ครับ ไม่มีอย่างอื่นที่เป็นสัตว์ หรือบุคคล เป็นเพียงกองสังขารล้วนๆ เท่านั้น กว่าจะรู้ว่า เป็นเท่านั้นครับ แต่ดูเหมือนวันๆ ก็จำแล้วอย่างมั่นคงครับ นี่ อ.คำปั่นนั่ง นี่ อ.ธนากร หรือแต่ละคนก็ดูเหมือนยังจำอย่างมั่นคง กว่าจะเป็นความมั่นคงในความเข้าใจว่า เป็นเพียงสิ่งที่มีปัจจัยปรุงแต่งเกิดขึ้นเท่านั้นเองครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น การศึกษาพระธรรม ถ้าไม่เข้าใจความลึกซึ้งของธรรมะ ไม่รู้จักพระสัมมาสัมพุทธเจ้า และไม่สามารถเข้าใจความลึกซึ้งของธรรมะ

อ.วิชัย: ครับ กราบขอบพระคุณท่านอาจารย์ครับ

ขอเชิญอ่านได้ที่..

ความถือว่าของเราในนามรูป ย่อมไม่มี [มหานิทเทส]

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ

กราบยินดีในกุศลจิตของ อ.วิชัย ด้วยความเคารพค่ะ