ฌานปัจจัย ได้แก่ สภาพธรรมที่เป็นองค์ฌาน ๗

สำหรับฌานปัจจัย  ไม่มีปัญหาอะไรมาก   เพียงแต่ว่าได้แก่สภาพธรรมที่เป็นองค์ฌาน ๗   ได้แก่ วิตกเจตสิก ๑  วิจารเจตสิก ๑   ปีติเจตสิก ๑   โสมนัสเวทนา ๑   โทมนัสเวทนา ๑  อุเบกขาเวทนา ๑  และเอกัคคตาเจตสิก ๑  นี่คือฌานปัจจัย   

เพราะฉะนั้นเวลาที่ต้องการอบรมเจริญความสงบ   จะขาดสภาพธรรมที่เป็นองค์ฌานเหล่านี้ไม่ได้เลย   คือจะต้องมีวิตก   วิจาร  ปีติ   และเมื่อเป็นการเจริญความสงบ   เวทนาก็ต้องประกอบด้วยโสมนัส  สำหรับฌานที่ ๑  จนถึงฌานที่ ๔  โดยจตุตถนัย   และสำหรับปัญจกนัย  คือฌานที่ ๕  ก็เป็นอุเบกขาเวทนา  และต้องประกอบด้วยเอกัคคตาเจตสิก  เพราะเหตุว่าสภาพธรรม ๕ นี้  เป็นปฏิปักษ์กับนิวรณธรรม ๕