อธิปติปัจจัย กับ อิทธิบาท ๔

ทรง.   อธิปติปัจจัยกับอิทธิบาท ๔  เหมือนกันไหมครับ ?

ท่านอาจารย์ สำหรับอิทธิบาท ต้องใช้กับสำหรับเวลาที่อบรมเจริญสมถภาวนาหรือวิปัสสนาภาวนา  เพราะเหตุว่าอิทธิหมายถึงความสำเร็จ  ปาทหมายความถึงเป็นบาท เป็นเบื้องต้นที่จะให้ความสำเร็จคือความสงบขั้นฌานจิตเกิดขึ้น หรือว่าทำให้อิทธิปาฏิหาริย์ต่าง ๆ เกิดขึ้น  หรือว่าทำให้วิปัสสนาญาณต่าง ๆ เกิดขึ้น  แต่ก็ได้แก่สภาพธรรมที่เป็นสภาพธรรมประเภทเดียวกัน คือได้แก่ฉันทเจตสิก วิริยเจตสิก  จิต  วิมังสะ คือ ปัญญาเจตสิก

เพราะฉะนั้นยังไม่เป็นอิทธิบาท  ถ้าไม่ใช่เป็นการอบรมเจริญภาวนา แต่เป็นเพียงอธิปติ   เพราะเหตุว่าเป็นหัวหน้า ซึ่งสำหรับอธิปติปัจจัยเกิดได้ทั้งที่เป็นกุศลจิตหรืออกุศลจิต

เพราะฉะนั้นในขณะที่เกิดความยินดีพอใจนี้   สภาพธรรมหนึ่งในสี่เป็นอธิปติได้   แม้ว่าขณะนั้นเป็นโลภมูลจิต  แต่ถ้าเป็นการอบรมเจริญภาวนาเป็นอิทธิ เป็นความสำเร็จ  ในทางความสงบ หรือในทางปัญญาแล้ว   จึงจะเป็นอิทธิบาท

ถ้าไม่ได้เป็นไปในการอบรมเจริญภาวนา ไม่ว่าจะเป็นสมถภาวนา  หรือวิปัสสนาภาวนาแล้ว ไม่ใช่อิทธิบาท ๔  เวลาเป็นอธิปติปัจจัยเกิดได้กับกุศลทั่ว ๆ ไป  และอกุศลก็เกิดได้  แต่ถ้าเป็นการอบรมเจริญสมถภาวนา หรือวิปัสสนาภาวนาแล้วเป็นอิทธิบาท เพราะเหตุว่าเป็นสภาพธรรมที่จะทำให้ถึงความสำเร็จของความสงบขั้นอัปปนาสมาธิที่เป็นฌานจิต  และที่จะให้สำเร็จเป็นวิปัสสนาญาณแต่ละขั้น