สมัยของปัญญา

[เล่มที่ 77] พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 461

ปัญญา ชื่อว่า อภิสมัย (ความตรัสรู้) ก็มี ปัญญานั้น ย่อมตรัสรู้อาการแห่งสัจจธรรม ๔ ตามที่กล่าวนั้น แต่อวิชชาเกิดขึ้นแล้วย่อมไม่ให้เพื่อตรัสรู้อริยสัจจะ ๔ นั้น เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่า อนภิสมัย.

[เล่มที่ 66] พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย มหานิทเทส เล่ม ๕ ภาค ๒ - หน้า 99

ในโคจร ๓ อย่างนั้น อุปนิสสยโคจร เป็นอย่างไร. ภิกษุประกอบ ด้วยคุณ คือกถาวัตถุ ๑๐ มีมิตรดี เข้าไปอาศัยมิตรดี ย่อมได้ฟังสิ่งที่ยังมิได้เคยฟัง ย่อมทำสิ่งที่ฟังแล้วให้แจ่มแจ้ง ข้ามความสงสัย ทำความเห็นให้ตรง ทำจิตให้ผ่องใส เมื่อศึกษาตาม ย่อมเจริญด้วยศรัทธา ศีล สุตะ จาคะ ปัญญา นี้ชื่อว่า อุปนิสสยโคจร.

อ.อรรณพ: ผมกราบเท้าถามท่านอาจารย์ถึงสมัยที่เป็นประโยชน์แก่การที่จะค่อยๆ ขจัดความไม่รู้ความติดข้อง และโดยเฉพาะความเห็นผิดที่เป็นเบื้องต้น ก็เป็นสมัยของปัญญาครับ เมื่อวานนี้ก็มีการสนทนากันใน คัททูลสูตร ธรรมะก็สอดคล้องกันครับ จะได้กราบท่านอาจารย์ได้กล่าวด้วย พระสัมมาสัมพุทธเจ้าก่อนที่ท่านจะตรัสว่า สุนัขที่ถูกล่ามไว้ด้วยโซ่ และที่เสาอันมั่นคงปักไว้บนแผ่นดิน

ก่อนหน้านั้นพระองค์ก็ทรงกล่าวถึงความยากยิ่งที่จะทำลายสังสารวัฏฏ์ แม้สิ่งที่ยากที่จะถูกทำลายเหมือนเขาสิเนรุครับ ก็ยังมีโอกาสที่จะถูกเผาตอนกัปป์สิ้นไปที่จะไหม้เป็นจุลก็เป็นไปได้ แต่การที่กิเลสจะถูกเผาจนหมดไป หรือน้ำในมหาสมุทรทั้ง ๔ จะเหือดแห้งไปด้วยดวงอาทิตย์ดวงที่ ๕ ขึ้นมาทำลายกัปป์ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเปรียบเทียบลึกซึ้งว่า เพราะอวิชชากางกั้น แล้วตัณหาก็ผูกไว้ครับ และพระองค์ก็ยังทรงแสดงถึงทิฏฐิที่เหมือนโซ่ที่ล่ามสุนัข

เมื่อคืนก็บอกว่า สุนัขเป็นใคร ก็คือทุกคนที่ยังมีความเห็นผิดซึ่งจะสอดคล้องกับสิ่งที่ อ.ณภัทรได้อัญเชิญมามากเลยว่า สมัย คือความเป็นไปของสิ่งที่กำลังปรากฏครับ เพราะว่ามี สมุทัย ซึ่งเป็นเหตุ ก็คือโลภะ แล้วก็โมหะ และท่านก็ทรงแสดงถึงทิฏฐิต่อไปด้วยซึ่งก็สอดคล้องกันกับ คัททูลสูตร ครับ ก็ไพเราะมากครับ

เพราะฉะนั้น ก็ปรารถตนว่า ขณะนี้ก็เป็นเพียงสมัยของการได้ฟังคำจริงว่า อวิชชา กางกั้นไว้ โลภะผูกไว้ ทิฏฐิก็ยึดผูกมัดไว้อย่างแน่นเหมือนกับโซ่ตร่วนที่ล่ามสุนัขไว้กับเสา กราบท่านอาจารย์ นี่ก็เป็นสมัยที่ได้สนทนาธรรมกัน สมัยที่ได้สนทนากับท่านอาจารย์ตอนนี้ครับ แต่ก็ยากยิ่งที่จะถึงสมัย แล้วก็มีคำหนึ่งที่สูงส่งมาก ก็คือ อภิสมัย กว่าจะค่อยๆ ที่จะมีสมัยของการเข้าใจ กว่าจะมีสมัยที่ยิ่งใหญ่ที่เป็นสมัยจริงๆ ครับ เป็นความยาวนานมาก ท่านอาจารย์ได้กล่าวสิ่งที่เป็นประโยชน์ก็จะได้ค่อยๆ ทันสมัยในความเข้าใจธรรมะแม้ในขั้นการฟังเพิ่มขึ้นครับ กราบเท้าท่านอาจารย์

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ไม่ว่าจะเป็นสมัยของอะไรก็ตาม ถ้าเป็นสมัยที่ยังไม่รู้ความจริง สามารถจะถึงอย่างนั้นได้ไหม อภิสมัย?

อ.อรรณพ: ไม่ได้ครับ เพราะว่าเป็นสมัยของความไม่รู้ เป็นสมัยของความติดข้อง และโดยเฉพาะเป็นสมัยของความเห็นผิด

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น อภิสมัย ประจักษ์แจ้งความจริงของสิ่งที่กำลังปรากฏ

อ.อรรณพ: ซาบซึ้งว่า เป็นสมัยที่จะขจัดความเห็นผิด ความติดข้อง และความไม่รู้ไปโดยลำดับ เป็นสมัยที่ยิ่งจริงๆ คือสมัยของปัญญาที่เริ่มจากการฟังจนถึงปัญญาที่ถึงขั้นเป็น อภิสมยะ ที่ประจักษ์แจ้งความจริงของสิ่งที่มีจริงอย่างบริบูรณ์ ครับ

ก็ต้องกราบสนทนากับท่านอาจารย์แล้วๆ เล่าๆ เหมือนจะซ้ำ แต่ก็ไม่ซ้ำ เพราะว่ามีความหลากหลายของการสนทนาธรรม ความหลากหลายประเด็น วันนี้ก็คำๆ หนึ่งที่เป็นประโยชน์ เป็นคำที่เป็น อุปนิสยโคจระ มากเลย มีคำว่า สมยะ ที่ อ.ธีรพันธ์ ได้นำมาสนทนาตั้งแต่เมื่อวานจนกระทั่งวันนี้ ก็เป็นอุปนิสยโคจระเมื่อได้บ่มปัญญาในขั้นฟัง ก็จะปรุงแต่งไปถึงโคจระในระดับต่อๆ ไปครับ

อ.ธีรพันธ์: ที่ อ.อรรณพได้สนทนากับท่านอาจารย์ เป็นการสทนาที่ได้รับประโยชน์เมื่อมีการพิจารณา เพราะว่า ขณะนี้ก็เหมือนกับสุนัข โดยเฉพาะใครก็ตามที่ยังถูกตรึงไว้ด้วยเชือด้วยโซ่ ก็เหมือนอยู่ในสมัยที่ไม่สามารถจะออกไปจากความยึดถือ และความเห็นผิดได้ครับ นี่ก็คือ สมัยแต่ละขณะๆ เป็นประโยชน์มากเลยครับท่านอาจารย์ ทำให้รู้ว่า ต้องมีขณะที่สามารถรู้ได้ที่เป็น อภิสมัย ครับ ถึงกาลที่จะให้ไม่ท้อถอยจริงๆ ครับ

ขอเชิญอ่านได้ที่ ..

๘. คัททูลสูตรที่ ๒ ว่าด้วยอุปมาขันธ์ ๕ ด้วยเสาล่ามสุนัข

โคจร ๓ อย่าง [เมฆิยสูตร]

ปัญญา ชื่อว่า อภิสมัย [วิภังค์]

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ

กราบยินดีในกุศลจิตของ อ.อรรณพ อ.ธีรพันธ์ ด้วยความเคารพค่ะ