ขั้นฟังต้องมีก่อน

[เล่มที่ 24] พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย สคาถวรรค เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้า 74

นันทนวรรคที่ ๒

๑. นันทนสูตร

ว่าด้วยคำของพระอรหันต์

อรรถกถานันทนสูตร

บรรดาคำเหล่านั้น คำว่า อนิจฺจา สพฺเพ สงฺขารา อธิบายว่าสังขารอันเป็นไปในภูมิ ๓ ทั้งหมด ชื่อว่า ไม่เที่ยง เพราะอรรถว่า มีแล้วหามีไม่ (เกิดแล้วก็ดับไป) .

คำว่า อุปฺปาทวยธมฺมิโน ได้แก่ สภาวะที่เกิดขึ้นและเสื่อมไป (มีความเกิดขึ้นและมีความเสื่อมไปเป็นธรรมดา) .

ท่านอาจารย์: และใครรู้บ้างว่า ขณะนี้แต่ละหนึ่งเกิดเพราะปัจจัยต่างกันอย่างไร?

อ.คำปั่น: ถ้าไม่ฟังไม่มีทางรู้แน่นอนครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น แค่ สัพเพ สังขารา อนิจจา เห็นไหม ต้องศึกษาแค่ไหน!! ไม่ใช่ไม่รู้คำว่า สังขารา แล้วจะรู้จักอนิจจา

อ.คำปั่น: แต่ละคำข้ามไม่ได้ ผ่านไม่ได้เลยครับ แม้ว่าก็ต้องมีความเข้าใจด้วยว่า กล่าวถึงธรรมะใดด้วย

ท่านอาจารย์: จนกว่าจะเป็นปริยัติ รอบรู้ในสิ่งที่มีจริง คือสัจจธรรม

อ.คำปั่น: เป็นประโยชน์มากครับ ความเกื้อกูลจากท่านอาจารย์ทำให้มีความมั่นคงยิ่งขึ้นครับในความเป็นผู้ที่เห็นประโยชน์ที่จะศึกษาพระธรรมต่อไปครับ ด้วยความไม่หวัง ก็ค่อยๆ สะสมความเข้าใจแค่ไหนก็แค่นั้นครับ ตราบใดที่ยังเห็นประโยชน์ที่จะฟัง ความเข้าใจก็ค่อยๆ เพิ่มขึ้นเจริญขึ้นอย่างแน่นอนครับ

ท่านอาจารย์: น่าเสียดายมาก ถ้ามีโอกาสแต่ไม่ได้สนใจที่จะฟังจนกระทั่งเข้าใจในความลึกซึ้ง ถ้าไม่มีโอกาสก็อีกอย่างหนึ่ง นี่ มีโอกาสที่จะได้ยินได้ฟังได้ไตร่ตรองได้เข้าใจความลึกซึ้ง แต่ไม่สนใจ

เห็นไหม ไม่สนใจเป็นธรรมะหรือเปล่า?

อ.คำปั่น: ไม่สนใจก็เป็นธรรมะด้วย

ท่านอาจารย์: เป็นธรรมะอะไร?

อ.คำปั่น: ความเป็นไปของอกุศลทั้งหลายครับ

ท่านอาจารย์: เป็นนามธรรม หรือเป็นรูปธรรม?

อ.คำปั่น: เป็นนามธรรมครับ

ท่านอาจารย์: เป็นจิต หรือเจตสิก?

อ.คำปั่น: เป็นจิต และเจตสิกครับ

ท่านอาจารย์: เห็นไหม ถ้าไม่ศึกษาจะตอบได้ไหม? ไม่ใช่ศึกษาไปด้วยความจำที่จะตอบ แต่ทุกคำเริ่มเข้าถึงความลึกซึ้งขึ้น แต่ละหนึ่งๆ ๆ จนกว่าจะมั่นคงในความลึกซึ้ง เป็นสัญญาความจำ ไม่ใช่เรา

สัญญาที่เป็นภาษาบาลี หมายความถึงความจำ มีไหม?

อ.คำปั่น: ต้องมีครับ

ท่านอาจารย์: สัญญา จำอะไร?

อ.คำปั่น: จำในสิ่งที่จิตรู้ในขณะนั้นครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น เป็นอัตตสัญญา ถ้าไม่รู้ว่า สิ่งนั้นคืออะไร เป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใดทันที

เพราะฉะนั้น จะสามารถทำให้ประจักษ์แจ้งความจริงได้ไหมเมื่อเป็นอัตตสัญญา โน่นคนนี้ นี่คนนั้น นั่นโต๊ะ เก้าอี้ ทั้งวันทุกวันจนตาย เห็นไหม ความลึกซึ้งของธรรมะ

อ.คำปั่น: ถ้ายังเป็นความจำว่า เป็นตัวตน ก็ยังไม่ใช่การที่จะรู้ในความเป็นจริงของธรรมะ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ถ้าไม่รู้ เห็นไหมขันธ์ ๕ ไม่ใช่ชื่อเปล่าๆ แต่ แต่ละขันธ์ๆ คืออะไร เป็นธรรมะทั้งนั้น เป็นสิ่งที่มีจริงทั้งหมด แต่ไม่สามารถจะรู้ได้ด้วยตัวเอง

แม้แต่ฟังคำเดียว ก็ต้องเข้าใจจนลึกซึ้งจนละเอียดยิ่งขึ้น สุดที่จะประมาณได้กว่าจะเป็นโลกของอนัตตา ไม่เหลือความเป็นอัตตาใดๆ เลยทั้งสิ้น เพราะนั่นคือ อัตตานุทิฏฐิ เห็นว่าเป็นเรา เป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใด เป็นอัตตา จริงไหมอยู่ในโลกของอัตตา?

อ.คำปั่น: จริงแน่นอนครับ

ท่านอาจารย์: แต่ละวัน แต่ละขณะปิดบังอนัตตามากมายมหาศาลแค่ไหน?

เพราะฉะนั้น กว่าปัญญาจะมั่นคงในการที่จะฟังธรรมะเพื่อเข้าใจ เพราะความเข้าใจเท่านั้นที่จะทำให้สามารถรู้สิ่งที่กำลังปรากฏได้ถูกต้องตามความเป็นจริง ไม่ใช่เพียงพูด เพียงจำ

อ.คำปั่น: ก็เป็นเรื่องที่เบาสบายมากเลยครับ เพราะว่า นี่เป็นการศึกษาคำของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ค่อยๆ สะสมความเข้าใจทีละเล็กทีละน้อยครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ธรรมะเป็นปกติ ความเป็นไปของธรรมะ เห็นไหม ไม่มีใครจะไปทำอะไรได้ ธรรมตา

อ.คำปั่น: ซึ่งข้อความที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ทรงแสดงครับ ได้อธิบายในความเป็นจริงของธรรมะที่ไม่เที่ยง ก็คือเพราะมีแล้ว หามีไม่ หรือว่าเพราะมีแล้ว ไม่มี ครับท่านอาจารย์ ก็มีคำอธิบายต่อไปว่า เพราะสิ่งนั้นมีความเกิดขึ้น และมีความดับไปเป็นธรรมดาครับ

ท่านอาจารย์: เดี๋ยวนี้เป็นธรรมดาหรือยัง?

อ.คำปั่น: ยังไม่รู้อย่างนั้นเลยครับ

ท่านอาจารย์: ไม่มีทางเลย!! ทั้งๆ ที่ธรรมะเป็นธรรมดา แต่ไม่สามารถจะรู้ความจริงว่า เป็นธรรมะ จึงไม่เข้าใจการเกิดขึ้น และดับไป และความเป็นไปของธรรมะแต่ละหนึ่ง รวมกันหมดแล้ว!! แล้วจะเข้าใจได้อย่างไรเมื่อรวมกัน เพราะความจริงหนึ่งเดียวเป็นอัตตาสิ่งหนึ่งสิ่งใดไม่ได้ เกิดขึ้นแล้วก็ดับไปแล้วด้วย จะเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใดได้

เพราะฉะนั้น ต้องเข้าใจความต่างกันอย่างมากระหว่าง อัตตากับอนัตตา

อ.คำปั่น: เป็นประโยชน์อย่างยิ่งเลยครับ

ท่านอาจารย์: เห็นไหมว่า ฟังธรรมะเดี๋ยวนี้ ใครคิดว่าได้อะไรบ้าง เห็นไหม? ถ้าไม่ฟังจะเข้าใจไหมในความลึกซึ้ง? ประโยชน์อยู่ที่เข้าใจความลึกซึ้งของธรรมะ เริ่มรู้ว่า ธรรมะไม่ใช่เพียง ๑ รูปขันธ์ไม่ใช่มีเพียง ๑ ๒ ๓ มีมากกว่านั้น แต่ละอย่างที่ไม่รู้อะไรในชีวิตประจำวันเป็นรูปอะไร? เรียนเพื่อให้เข้าใจความจริงที่กำลังปรากฏ จนกว่าจะถึงขณะนั้นที่สามารถรู้ความจริงของสิ่งที่กำลังปรากฏขณะนี้ได้ตามลำดับขั้นของปัญญา ขั้นฟังต้องมีก่อน

อ.คำปั่น: ชัดเจนอย่างยิ่งเลยครับ ถ้าไม่ฟังไม่มีทางที่จะเข้าใจความละเอียดลึกซึ้งของธรรมะได้เลยครับ เป็นอย่างนั้นจริงๆ ครับ

ท่านอาจารย์: เห็นไหม ปัญญาฟังแล้วเบิกบานไม่เดือดร้อน เพราะเป็นเรื่องของธรรมะ ไม่มีใครจะไปทำอะไรได้ ธรรมะแต่ละหนึ่งต่างกันหลากหลาย ทั้งลักษณะ ทั้งกิจการงาน

เพราะฉะนั้น ความเข้าใจไม่เดือดร้อนเลย นานเท่าไหร่ก็ค่อยๆ เข้าใจทีละเล็กทีละน้อยได้เมื่อมีเหตุปัจจัยที่จะให้เข้าใจขึ้น

ขอเชิญฟังได้ที่ ..

ชื่อ-อัตตา-อนัตตา

กว่าจะเข้าใจอนัตตา

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ

กราบยินดีในกุศลจิตของ อ.คำปั่น ด้วยความเคารพค่ะ