ปฐมทานสูตร

 ว่าด้วยทาน  ๘ ประการ

จาก ... พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย อัฏฐกนิบาต  เล่ม ๔ - หน้าที่  ๔๗๒

,

ทุติยทานสูตร 

ว่าด้วยการให้ทานด้วยศรัทธา เป็นต้น

จาก ...  พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย อัฏฐกนิบาต เล่ม ๔ - หน้าที่ ๔๗๔

และ

ทานวัตถุสูตร

ว่าด้วยเหตุแห่งการให้ทาน

จาก ... พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย อัฏฐกนิบาต เล่ม ๔ - หน้าที่ ๔๗๕

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย อัฏฐกนิบาต  เล่ม ๔ - หน้าที่  ๔๗๒

ทานวรรคที่  ๔

๑.  ปฐมทานสูตร

(ว่าด้วยทาน  ๘ ประการ)

  [๑๒๑]  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ทาน ๘  ประการนี้ ๘ ประการเป็นไฉน คือ บางคนเมื่อประสบ(ปฏิคาหก คือ ผู้รับ) จึงให้ทาน ๑   บางคนให้ทานเพราะกลัว ๑ บางคนให้ทานเพราะนึกว่า เขาให้แก่เราแล้ว  ๑   บางคนให้ทาน เพราะนึกว่า เขาจักให้ตอบแทน ๑บางคนให้ทานเพราะนึกว่าทานเป็นการดี ๑  บางคนให้ทานเพราะนึกว่า   เราหุงหากินชนเหล่านี้หุงหากินไม่ได้  เราหุงหากินได้   จะไม่ให้ทานแก่ชนเหล่านี้ผู้ไม่หุงหากินไม่สมควร ๑  บางคนให้ทานเพราะนึกว่า เมื่อเราให้ทาน  กิตติศัพท์อันงามย่อมฟุ้งไป ๑บางคนให้ทานเพื่อประดับปรุงแต่งจิต  ๑  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ทาน ๘ ประการนี้แล.

จบ  ปฐมทานสูตรที่  ๑.

อรรถกถาปฐมทานสูตรที่  ๑

วรรคที่  ๔   ปฐมทานสูตรที่  ๑  มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้  .- บทว่า อาสชฺช  ทานํ  เทติ  ความว่า บุคคลบางคนให้ทานเพราะประจวบเข้า คือพอเห็นปฏิคาหก(ผู้รับ)มาถึง  นิมนต์ให้ท่านนั่งครู่หนึ่ง  กระทำสักการะแล้ว จึงให้ทานย่อมไม่ลำบากใจ ว่า  จักให้.   บทว่า  ภยา  ได้แก่  เพราะกลัวครหาว่าเป็นผู้ไม่ให้เป็นผู้ไม่ทำ  หรือ  เพราะกลัวอบายภูมิ.   บทว่า  อทาสิ  เม  ความว่า  ให้ด้วยคิดว่าผู้นี้ได้ให้สิ่งชื่อนี้แก่เราในกาลก่อน.  บทว่า  ทสฺสติ  เม  ความว่า  ให้ด้วยคิดว่า  ผู้นี้จักให้สิ่งชื่อนี้แก่เราในอนาคต.  บทว่า  สาหุ ทานํ ความว่า  ให้ด้วยคิดว่า  ขึ้นชื่อว่าทาน   ยัง-ประโยชน์ให้สำเร็จ  คือ ดี ได้แก่อันบัณฑิตมีพระพุทธเจ้าเป็นต้นสรรเสริญแล้ว.  บทว่าจิตฺตาลงฺการจิตฺตปริกฺขารตฺถ  ทาน  เทติ  ความว่า  ให้เพื่อประดับและตกแต่งจิตในสมถะและวิปัสสนา.  เพราะว่า ทานย่อมทำจิตให้อ่อนโยน  บุคคลผู้ได้รับทาน  ย่อมมีจิตอ่อนโยนดีว่าเราได้แล้ว แม้บุคคลให้ทานนั้น ก็ย่อมมีจิตอ่อนโยนว่า เราให้ทานแล้ว.เพราะฉะนั้น ทานนั้น ชื่อว่า ย่อมทำจิตของบุคคลทั้ง  ๒ ฝ่ายให้อ่อนโยน เพราะเหตุนั้นนั่นแล  ท่านจึงตรัสว่า  อทนฺตทมนํ  การฝึกจิตที่ยังไม่ได้ฝึก ดังพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า  .-    อทนฺตทมน  ทาน อทาน  ทนฺตทูสก   อเนน  ปิยวาเจน   โอณมนฺติ  มนมฺติ  จ. การให้ทาน เป็นเครื่องฝึกจิตที่ยังไม่ได้ฝึก, การไม่ให้ทาน เป็นเครื่องประทุษร้ายจิตที่ฝึกแล้ว, ชนทั้งหลายมีจิตโอนอ่อน และน้อมลงด้วยปิยวาจานี้. ก็บรรดาการให้ทาน  ๘  ประการนี้  การให้เพื่อประดับจิตเท่านั้น เป็นสูงสุดแล.

    จบ  อรรถกถาปฐมทานสูตรที่  ๑.

  พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย อัฏฐกนิบาต เล่ม ๔ - หน้าที่ ๔๗๔

๒.  ทุติยทานสูตร 

(ว่าด้วยการให้ทานด้วยศรัทธา เป็นต้น)

   [๑๒๒]  ธรรม  ๓  ประการนี้  คือ  การให้ทานด้วย   ศรัทธา  ๑   การให้ทานด้วยหิริ  ๑   การให้ทานอันหา   โทษมิได้  ๑  เป็นธรรมที่สัปบุรุษดำเนินมาแล้ว    บัณฑิตทั้งหลายกล่าวธรรม  ๓ ประการนี้  ว่า   เป็นทาง   ไปสู่สวรรค์   ชนทั้งหลายย่อมไปสู่สรรค์ได้  ด้วยธรรม-   ๓ ประการนี้แล    จบ  ทานสูตรที่  ๒

 อรรถกถาทุติยทานสูตรที่  ๒

ทุติยทานสูตรที่  ๒  มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้ .- บุคคลย่อมให้ทานด้วยศรัทธาใด   ศรัทธานั้น   ท่านประสงค์เอาว่าศรัทธา.บุคคลย่อมให้ทานด้วยหิริใด  หิรินั้นท่านประสงค์เอาว่า  หิริ.   บทว่า   กุสลญฺจ ทานํได้แก่ ทานที่หาโทษมิได้.  บทว่า  ทิวิย  ได้แก่  เป็นทางไปสู่สวรรค์.

จบ  อรรถกถาทุติยทานสูตรที่  ๒.