ความจริงแห่งชีวิต [88] จิต ๘๙ ประเภท และ กิจของจิต ๑๔ กิจ

พุทธรักษา

วันที่ 15 ส.ค. 2552

หมายเลข 13194

อ่าน 1,101

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

สรุปกิจของจิต

กิจของจิตมี ๑๔ กิจ คือ

๑. ปฏิสนธิกิจ คือ กิจสืบต่อจากจุติกิจ

จิตที่ทำปฏิสนธิกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๑๙ ดวง คือ

กามาวจรวิบากจิต ๑๐ ดวง

รูปาวจรวิบากจิต ๕ ดวง

อรูปาวจรวิบากจิต ๔ ดวง

๒. ภวังคกิจ คือ กิจดำรงภพชาติ

จิตที่ทำภวังคกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๑๙ ดวง คือ วิบากจิตประเภทใดทำปฏิสนธิกิจ วิบากจิตประเภทเดียวกันนั้นก็เกิดขึ้นทำภวังคกิจต่อจากปฏิสนธิจิตที่ดับไปแล้ว จนกว่าวิถีจิตจะเกิดทางทวารใดทวารหนึ่ง และเมื่อวิถีจิตทางทวารนั้นดับไปแล้ว ภวังคจิตก็เกิดสืบต่อทุกครั้งจนกว่าจะจุติ

๓. อาวัชชนกิจ คือ กิจนึกถึงอารมณ์ที่กระทบทวาร เคป็นวิถีจิตขณะแรกที่เกิดขึ้นทางหนึ่งทางใดใน ๖ ทวาร

จิตที่ทำอาวัชชนกิจเป็นกิริยาจิต ๒ ดวง คือ

ปัญจทวาราวัชชนจิต ๑ ดวง

มโนทวาราวัชชนจิต ๑ ดวง

๔. ทัสสนกิจ คือ กิจเห็น

จิตที่ทำทัสสนกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๒ ดวง คือ

จักขุวิญญาณอกุศลวิบาก ๑ ดวง

จักขุวิญญาณกุศลวิบาก ๑ ดวง

๕. สวนกิจ คือ กิจได้ยิน

จิตที่ทำสวนกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๒ ดวง คือ

โสตวิญญาณอกุศลวิบาก ๑ ดวง

โสตวิญญาณกุศลวิบาก ๑ ดวง

๖. ฆายนกิจ คือ กิจได้กลิ่น

จิตที่ทำฆายนกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๒ ดวง คือ

ฆานวิญญาณอกุศลวิบาก ๑ ดวง

ฆานวิญญาณกุศลวิบาก ๑ ดวง

๗. สายนกิจ คือ กิจลิ้มรส

จิตที่ทำสายนกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๒ ดวง คือ

ชิวหาวิญญาณอกุศลวิบาก ๑ ดวง

ชิวหาวิญญาณกุศลวิบาก ๑ ดวง

๘. ผุสสนกิจ คือ กิจรู้อารมณ์ที่กระทบกาย

จิตที่ทำผุสสนกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๒ ดวง คือ

กายวิญญาณอกุศลวิบาก ๑ ดวง

กายวิญญาณกุศลวิบาก ๑ ดวง

๙. สัมปฏิจฉันนกิจ คือ กิจรับอารมณ์ต่อจากทวิปัญจวิญญาณ

จิตที่ทำสัมปฏิจฉันนกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๒ ดวง คือ

สัมปฏิจฉันนจิตอกุศลวิบาก ๑ ดวง

สัมปฏิจฉันนจิตกุศลวิบาก ๑ ดวง

๑๐. สันตีรณกิจ คือ กิจพิจารณาอารมณ์ที่ปรากฏทางทวาร ๕

จิตที่ทำสันตีรณกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๓ ดวง คือ

อุเบกขาสันตีรณ อกุศลวิบาก ๑ ดวง

อุเบกขาสันตีรณ กุศลวิบาก ๑ ดวง

โสมนัสสันตีรณ กุศลวิบาก ๑ ดวง

๑๑. โวฏฐัพพนกิจ คือ กิจตัดสินอารมณ์ให้ชวนวิถีจิตประเภทหนึ่งประเภทใดเกิดทางปัญจทวาร

จิตที่ทำกิจนี้ ได้แก่ กิริยาจิต ๑ ดวง คือ มโนทวาราวัชชนจิต

๑๒. ชวนกิจ คือ กิจแล่นไปในอารมณ์ หรือเสพอารมณ์

จิตที่ทำชวนกิจมี ๕๕ ดวง คือ

อกุศลจิต ๑๒ ดวง

อเหตุกะ (หสิตุปปาทจิต) ๑ ดวง

กามาวจรกุศลจิต ๘ ดวง

มหากิริยาจิต ๘ ดวง

รูปาวจรกุศลจิต ๕ ดวง

รูปาวจรกิริยาจิต ๕ ดวง

อรูปาวจรกุศลจิต ๔ ดวง

อรูปาวจรกิริยาจิต ๔ ดวง

โลกุตตรจิต ๘ ดวง

๑๓. ตทาลัมพนกิจ คือ กิจรู้อารมณ์ต่อจากชวนกิจ

จิตที่ทำตทาลัมพนกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๑๑ ดวง คือ

สันตีรณจิต ๓ ดวง

กามาวจรสเหตุกกุศลวิบากจิต ๘ ดวง

๑๔. จุติกิจ คือ กิจเคลื่อนจากภพชาติ เมื่อจุติจิตเกิดทำกิจเคลื่อนจากภพชาติดับไปแล้ว ก็สิ้นชีวิต หมดสภาพความเป็นบุคคลนั้นโดยสิ้นเชิง

จิตที่ทำจุติกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๑๙ ดวง ประเภทเดียวกับปฏิสนธิจิตและภวังคจิตนั่นเอง เมื่อวิบากจิตประเภทใดทำปฏิสนธิกิจ วิบากจิตประเภทเดียวกันนั้นเองก็ทำภวังคกิจและจุติกิจ
รวมจิต ๘๙ ดวง ทำกิจ ๑๔ กิจ

โดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ จัดพิมพ์เผยแพร่ โดย คณะกรรมการ ศิลปะและวัฒนธรรม สภาผู้แทนราษฎร เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนม์พรรษา ครบ ๗๕ พรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช วันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๕

ขอเชิญอ่านหรือดาวน์โหลดหนังสือ ...

ปรมัตถธรรมสังเขป

ขอเชิญอ่านตอนต่อไป ...

ความจริงแห่งชีวิต