ฟังธรรมด้วยความรอบคอบและมั่นคง

การฟังธรรม เราก็ทราบว่าการศึกษาธรรมหรือการฟังธรรมโดยผิวเผิน โดยไม่รอบคอบ บุคคลนั้นก็จะไม่ได้รับความถูกต้องในธรรมเลย แต่ว่าจะมีความเข้าใจผิด มีการปฏิบัติผิด สิ่งที่ทำอยู่ไม่ตรงตามที่ได้ทรงแสดงไว้

เพราะฉะนั้น เรื่องของธรรมเป็นเรื่องที่ต้องทราบว่าที่ทรงแสดงพระธรรมไว้ทั้งหมดนั้น เพื่ออนุเคราะห์ผู้ที่ใคร่จะศึกษา ใคร่ที่จะเกิดปัญญา รู้ความจริงของสภาพธรรม และก็เป็นผู้ที่เข้าใจจริงๆ ว่าพระธรรมทั้งหมดที่ทรงแสดงด้วยพระปัญญาคุณของพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า เพราะฉะนั้น ถ้ามีความเห็นถูกจริงๆ ก็คือว่า ไม่ใช่ไปพยายามรู้เหมือน หรือรู้เท่า ตามที่มีข้อความกล่าวไว้ แต่รู้ว่าความจริงเป็นอย่างไรทรงแสดงอย่างนั้น และข้อสำคัญก็คือว่าเพื่อการละ ไม่ใช่เพื่อการติดข้อง ไม่ใช่เพื่อการต้องการที่จะเป็นพระอริยบุคคล โดยที่ไม่รู้สภาพธรรมตามความเป็นจริง แต่ก็ต้องการที่จะเป็นพระอริยบุคคลเพราะเข้าใจผิด คิดว่าจะเป็นได้ ทำได้ นี่ก็ประการหนึ่ง

อีกประการหนึ่งก็คือว่าเรื่องของการที่จะให้คนอื่นได้ฟังธรรม ก็ต้องพิจารณาด้วยว่าคนๆ นั้นพร้อมหรือไม่ ถ้าเขาไม่พร้อม ก็ไม่มีประโยชน์เลยคำพูดดีก็เป็นคำพูดที่ไม่ดี น่าเบื่อ อย่างบางคนก็บอกว่าไม่เห็นได้ยินอะไรนอกจากนามธรรมกับรูปธรรม ได้ยินมาตั้ง ๒๐ ปี ๓๐ ปีก็พูดเรื่องเก่าซ้ำไปซ้ำมา บางคนก็อาจจะเข้าใจอย่างนั้น แต่แทนที่จะคิดว่าแล้วฟังมาอย่างนั้นแล้วรู้ความจริงของสภาพธรรมหรือยัง คือไม่คิดเรื่องที่จะเข้าใจจริงๆ แต่คิดว่าต้องการอะไรอีก ต้องการจะฟังอะไรอีก แต่ไม่ใช่ต้องการที่จะเข้าใจ แม้เพียงคำ ๒ คำ ๓ คำ ๑๐ คำ ให้เข้าใจจริงๆ เพิ่มขึ้น จนกระทั่งสามารถที่จะเข้าใจข้อความในพระไตรปิฎกทั้งอรรถ และพยัญชนะได้ นี่ก็เป็นสิ่งซึ่งแต่ละคนสะสมมาไม่เหมือนกัน

เพราะฉะนั้น ก็เป็นเรื่องของเราที่จะทราบตามความเป็นจริงว่า ผู้ที่มีพระมหากรุณามากสูงสุดถึงความเป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงบำเพ็ญพระบารมี ทรงอนุเคราะห์บุคคลซึ่งแม้ว่าจะอยู่แสนไกล แต่ถ้าเขา สามารถที่จะเข้าใจธรรมได้ก็จะเสด็จไปโปรด แม้เพียงบุคคลเดียว ก็ทรงมีพระมหากรุณาอย่างนั้น เพราะฉะนั้น ความคิดความหวังดีของเรานั้นเทียบกันไม่ได้ ทั้งปัญญา ทั้งความบริสุทธิ์ และทั้งความกรุณา แต่เราก็ทำเท่าที่เราจะทำได้ โดยที่ว่าไม่เป็นทุกข์ เพราะเหตุว่าถ้าจะพิจารณาการสะสมของคน จะเห็นได้ว่าคนที่สะสมมาเพียงกุศลจิตขั้นฌานขั้นศีลนั้น มีมาก แต่ว่าที่จะสะสมมาที่จะฟังพระธรรม ซึ่งหายากที่จะได้ยินได้ฟังในชาติที่เกิดเป็นมนุษย์ แล้วก็อยู่ในประเทศหรือในที่ที่สามารถจะได้ยินได้ฟังธรรมได้ นี่ไม่ใช่เรื่องที่สำหรับทุกคน ในยุคนั้นถึงแม้ว่าจะอยู่ในที่ที่พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าประทับ คนที่ไม่ได้สะสมมาก็ไม่ไปเฝ้า ไม่ฟังธรรมในครั้งอดีต แล้วในปัจจุบันจะมีมากสักแค่ไหน เพราะฉะนั้นก็เป็นผู้ที่ฟังพระธรรมด้วยความมั่นคง ที่จะเข้าใจจริงๆ แล้วก็มีความเป็นมิตรกับบุคคลอื่น พร้อมที่จะเกื้อกูลเมื่อถึงกาลที่จะกระทำได้ แต่ถ้าไม่ถึงกาลนั้นก็ทำอะไรไม่ได้