ทำไมต้องกระทบกับอตีตภวังค์ ๓ ขณะแรก


        ผู้ฟัง เมื่ออารมณ์มากระทบกับปสาท แล้วเป็นปัจจัยให้ภวังคจลนะไหว ดิฉันสงสัยว่า แล้วอตีตภวังค์ไปไหน และอตีตภวังค์มีหน้าที่อะไรบ้างคะ

        สุ. ที่จริงเวลาใช้คำว่า “อตีตภวังค์ ภวังคจลนะ ภวังคุปัจเฉทะ” หมายความถึงขณะที่อารมณ์ และปสาทเกิด และกระทบ เพื่อแสดงอายุของรูปว่ามีอายุเท่ากับจิตเกิดดับ ๑๗ ขณะ แต่ทางมโนทวารไม่มีคำว่า อตีตภวังค์ ไม่จำเป็นต้องไปใช้คำนี้ เพราะอารมณ์ไม่ได้มากระทบ และไม่ได้แสดงถึงอายุของรูป

        คุณอุไรวรรณ มีคำถามอยู่ ๒ คำถาม

        ๑. คนที่สายตาไม่ชัดเจน การมองเห็นจะครบวาระ ๑๗ ขณะหรือไม่

        สุ. เห็นอะไรคะ

        คุณอุไรวรรณ เห็นสิ่งที่ปรากฏทางตา

        สุ. สิ่งที่ปรากฏทางตาอายุเท่าไร ไปตัดทอนอายุของสิ่งที่ปรากฏทางตาได้ไหม

        คุณอุไรวรรณ ผู้ถามคงจะตอบได้เองว่า การมองเห็นจะครบวาระ ๑๗ ขณะหรือไม่

        มีคำถามข้อ ๒ ถามว่า ทำไมเมื่อกระทบกับอตีตภวังค์ ๓ ขณะแรกจึงนาน ไม่เข้าใจว่า ทำไมต้องกระทบกับอตีตภวังค์ ๓ ขณะแรก

        สุ. คุณธีรพันธ์จะตอบไหมคะ

        อ.ธีรพันธ์ เพราะว่าถ้ามีอตีตภวังค์แล้ว หมายความว่ามีรูปมากระทบทางปัญจทวาร ทวารใดทวารหนึ่ง ไม่ว่าจะเป็นทางตา หู จมูก ลิ้น กาย จึงมีอตีตภวังค์ เพราะว่าก่อนที่อตีตภวังค์จะเกิดขึ้น ก็หมายความว่า กระแสของภวังค์เกิดดับสืบต่อกัน และมีรูปมากระทบ ขณะแรกที่รูปมากระทบ เป็นปัจจัยให้วิถีจิตเกิด ถ้ารูปไม่กระทบก่อน อายุของรูปเกิดดับสืบต่อ ดับไปก่อน ก็ไม่เป็นปัจจัยให้วิถีจิตเกิดขึ้น ที่เรียกว่าเป็น “โมฆวาระ” เท่านั้นเอง

        ที่มา ...

        พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 346


    หมายเลข 12467
    23 ม.ค. 2567