วิถีจิต
สุ. จักขุวิญญาณขณะที่เห็น มีเจตสิกที่เป็นเหตุเกิดร่วมด้วยหรือเปล่า
ผู้ถาม ไม่มีค่ะ
สุ. ทั้งหมดเท่าไรคะ ตา ๒ หู ๒ จมูก ๒ ลิ้น ๒ กาย ๒ เป็น ๑๐ เหลืออีก ๘ หาได้ไหมคะ
ผู้ถาม คิดเองไม่ได้หรอกค่ะ ก็จำเอา ก็ไปค้นมาจากหนังสือ ก็มีสัมปฏิจฉันนะ ๒ ดวง
สุ. ต้องขออนุโมทนาในวิริยะที่ไปค้น แต่ถ้ามีความเข้าใจว่าก่อนวิถีจิตจะเกิด จิตเป็นอะไรคะ
ผู้ถาเป็นภวังคจิต
สุ. ค่ะ เป็นภวังค์ ภวังค์ไม่เป็นวิถีจิตเพราะอะไร
ผู้ถาม เพราะไม่มีอารมณ์กระทบทวาร
สุ. เพราะไม่ได้อาศัยทวารหนึ่งทวารใดเกิดขึ้นรู้อารมณ์ ทางทวารนั้นๆ เลย เพราะฉะนั้นจิตขณะไหนบ้างที่ไม่ใช่วิถีจิต
ผู้ถาม ปฏิสนธิจิต ภวังคจิต จุติจิต
สุ. ถูกต้องค่ะ เพราะฉะนั้นไม่ว่าที่ไหน เมื่อไร ก็ตามแต่ ก็ต้องทราบว่า ปฏิสนธิจิต ภวังคจิต จุติจิต ไม่ใช่วิถีจิต ถ้าเป็นจิตอื่นนอกจากนี้เป็นวิถีจิตทั้งหมด ถูกต้องไหมคะ
ผู้ถาม ทั้งหมดเลยหรือคะ
สุ. ทั้งหมดค่ะ คือ ธรรมเป็นสิ่งที่เปลี่ยนไม่ได้ คำใดที่กล่าวแล้ว ก็ต้องเป็นอย่างนั้น ไม่เป็นอย่างอื่น ปฏิสนธิจิต ภวังคจิต จุติจิต ไม่ใช่วิถีจิต เพราะว่าไม่ได้อาศัยทวารหนึ่งทวารใดเกิดขึ้นรู้อารมณ์ทางทวารนั้นๆ เลย เข้าใจแล้วทุกท่านนะคะ ก็ขอถามว่าปฏิสนธิจิตเป็นชาติอะไร
ผู้ถาม ชาติวิบาก
สุ. เพราะอะไรคะ
ผู้ถาม เพราะเป็นผลของกรรม
สุ. แน่นอนค่ะ ต้องเป็นผลของกรรมที่ทำให้แต่ละคนเลือกเกิดไม่ได้ แล้วแต่ว่ากรรมไหนจะทำให้ปฏิสนธิประเภทไหนเกิด ถ้าเป็นผลของอกุศลกรรม ปฏิสนธิจิตเป็นอะไรคะ
ผู้ถาม อกุศลวิบาก
สุ. เกิดที่ไหน
ผู้ถาม สัตว์เดรัจฉาน ในนรก เปรต อสุรกาย
สุ. ค่ะ เพราะฉะนั้นเวลาที่กุศลกรรมให้ผล ขณะนั้นจะเป็นวิบากประเภทไหน
ผู้ถาม ก็เป็นกุศลวิบากจิต แต่สงสัยตรงที่บอกว่า สันตีรณะ
สุ. เมื่อกี้นี้เรามาถึง จิต ๑๐ ประเภทที่เป็นอเหตุกะ ยังขาดอีก ๘
ก่อนที่จะมีการเห็น จิตเป็นภวังค์ และเมื่อภวังคจิตดับไปแล้ว จิตอะไรเกิด
ผู้ถาม มโนทวาราวัชชนจิต
สุ. เรากำลังจะพูดถึงอเหตุกจิต ๑๘ ว่า ก่อนจะเห็น จิตต้องเป็นภวังค์ก่อน เมื่อภวังค์นั้นดับไปแล้ว จะเห็นทันทีไม่ได้ ต้องเป็นไปตามลำดับของการเกิดดับสืบต่อ เพราะฉะนั้นเมื่ออารมณ์กระทบจักขุปสาท อารมณ์ยังไม่ดับ จักขุปสาทยังไม่ดับ ภวังค์ไหวขณะหนึ่งแล้วก็ดับไป ขณะต่อไปก็เป็นกระแสภวังค์สุดท้าย คือ ภวังคุปเฉทะ เพราะหลังจากนั้นแล้วต้องเป็นวิถีจิต
ที่มา ...