ปฏิสนธิจิต - ภวังคจิตเป็นจิตประเภทใด
อ.วิชัย ก็คือปฏิสนธิด้วยจิตอะไร ภวังคจิตก็เป็นประเภทเดียวกับปฏิสนธิ เช่น ถ้าเกิดด้วยกุศลกรรมอย่างอ่อน ปฏิสนธิจิตเกิดขึ้นด้วยสันตีรณกุศลวิบาก เป็นเหตุให้พิการตั้งแต่กำเนิด แม้ขณะที่หลับสนิท ภวังคจิตก็ยังเป็นประเภทเดียวกับปฏิสนธิ ซึ่งไม่ประกอบด้วยเหตุ แต่ถ้าเป็นบุคคลที่เกิดมาด้วยมหาวิบากซึ่งประกอบด้วยเหตุ ขณะที่หลับสนิทเป็นภวังค์ก็ต้องเป็นมหาวิบาก เป็นประเภทเดียวกับปฏิสนธิ แต่ถ้าเป็นผู้ที่เกิดด้วยผลของอกุศลกรรม เกิดในอบายภูมิ ปฏิสนธิก็เป็นสันตีรณอกุศลวิบาก ซึ่งไม่ประกอบด้วยเหตุ ขณะที่หลับสนิทก็เป็นจิตประเภทเดียวกันกับปฏิสนธิ
สุ. ค่ะ ธรรมต้องตรง เพราะฉะนั้นขณะที่นอนหลับสนิท สำหรับผู้ที่พิการตั้งแต่กำเนิด จิตขณะนั้นเป็นโสภณหรืออโสภณ เพราะอะไรคะ
ผู้ฟัง เพราะปฏิสนธิด้วยสันตีรณกุศลวิบาก ซึ่งเป็นกุศลอย่างอ่อน ภวังคจิตขณะที่หลับก็จะเป็นประเภทเดียวกัน และไม่มีโสภณเจตสิกเกิดร่วมด้วย เป็นอเหตุกจิต
สุ. เพราะฉะนั้นปฏิสนธิจิตของคนที่เกิดเป็นมนุษย์ พิการตั้งแต่กำเนิดเป็นโสภณหรืออโสภณ
ผู้ฟัง เป็นอโสภณ
สุ. เปลี่ยนให้เป็นโสภณได้ไหมคะ ไม่ได้ ธรรมต้องตรง เราใช้ชื่อแสดงให้รู้ลักษณะสภาพของจิตขณะนั้นว่า ไม่ประกอบด้วยโสภณเจตสิกไม่ว่าจะทำกิจใดๆ ทั้งสิ้น ก็ต้องเป็นอย่างนั้น ไม่ว่าจะทำสันตีรณกิจ ระหว่างที่เห็นแล้ว แล้วก็สัมปฏิจฉันนะรับอารมณ์นั้น แล้วสันตีรณจิตที่เป็นกุศลวิบากเกิดขึ้นก็ตาม ขณะนั้นก็เป็นอโสภณ เพราะเหตุว่าไม่มีโสภณเจตสิกเกิดร่วมด้วย
ด้วยเหตุนี้การศึกษาธรรม ต้องเข้าใจว่า ธรรมเป็นธรรม แต่เราสมมติธรรมนั้นเป็นสัตว์ เป็นบุคคลประเภทต่างๆ แต่ลักษณะจริงๆ ของจิต เปลี่ยนแปลงไม่ได้เลย ถึงเกิดเป็นคน จักขุวิญญาณของมนุษย์ที่ปฏิสนธิประกอบด้วยปัญญาเจตสิก แต่จักขุวิญญาณของบุคคลนั้นก็เป็นอโสภณ เพราะเหตุว่าไม่มีโสภณเจตสิกเกิดร่วมด้วย
นี่คือการศึกษาธรรมที่เข้าใจถูกต้องว่า ธรรมเป็นธรรม เปลี่ยนแปลงไม่ได้
ที่มา ...