นามธาตุ
วิชัย ถ้าในส่วนของนามธรรมซึ่งเป็นจิตเจตสิกเป็นสภาพที่รู้อารมณ์ คำว่า “อารมณ์” ต่างกับอารมณ์ที่เราเข้าใจกันอย่างไรครับ
สุ. อันนี้ก็คือการศึกษาธรรมตามลำดับ เพราะเหตุว่าถ้าไม่ศึกษาตามลำดับอย่างเมื่อกี้นี้มีคำถามเรื่องการละกิเลส เรื่องใหญ่มาก คือ เรื่องละกิเลส เพราะฉะนั้นก็จะต้องมีความเข้าใจตั้งแต่ต้นว่ากิเลสอยู่ที่ไหน กิเลสคืออะไร กิเลสคือสิ่งที่มีจริงๆ และเป็นสิ่งที่นำทุกข์มาให้ และเป็นสิ่งที่เห็นยาก แต่ให้ทราบว่า นามธรรมมี ๒ อย่าง คือ จิต ที่เราเคยได้ยินได้ฟังบ่อย หทัย เคยได้ยินไหมคะ มโน ก็เคยได้ยิน มนัส ก็เคยได้ยิน อีกคำหนึ่งซึ่งจะได้ยินบ่อย แต่เข้าใจผิดก็คือ วิญญาณ ภาษาบาลี ใช้คำว่า วิญญาณะ ไม่ว่าจะเป็นภาษาไทยเรียกสั้นๆ ว่า วิญญาณ หรือมโน หรือมนัส หรือจิต หรือทหย ใดๆ ก็ตาม หมายถึงธาตุหรือธรรมที่มีจริงอย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นธาตุที่ไม่มีรูปร่างสัณฐานใดๆ เลยทั้งสิ้น มองไม่เห็น ไม่มีเสียงที่จะได้ยิน ไม่มีกลิ่น เพราะว่าเป็นธาตุที่เป็นสภาพรู้หรือธาตุรู้
ถ้าใช้คำว่า “นามธาตุ” หมายความว่าไม่มีรูปใดๆ เจือปนเลยทั้งสิ้น เป็นธาตุที่เกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย และเป็นธาตุที่เมื่อเกิดแล้วก็ต้องรู้สิ่งหนึ่งสิ่งใดด้วย เพราะเหตุว่าเป็นธาตุรู้
ต้นไม้มีธาตุรู้ไหมคะ แต่เห็นเป็นธาตุรู้ ไม่ต้องคิดถึงเป็นใครเห็นทั้งสิ้น เป็นเทวดา เป็นพรหม ก็ไม่กล่าวถึง แต่พูดถึงเฉพาะธาตุที่เห็น
เพราะฉะนั้นเมื่อมีการศึกษาธรรม ต้องเข้าใจสิ่งที่ได้ยินได้ฟัง ถ้าได้ยินคำว่า นามธาตุ จะไม่ปนกับธาตุอื่นๆ เลย จะไม่ปนกับรูปธาตุ แต่หมายความถึงธาตุซึ่งเมื่อเกิดแล้ว มีปัจจัยปรุงแต่ง เมื่อเกิดแล้วต้องรู้สิ่งหนึ่งสิ่งใดที่กำลังปรากฏกับจิตซึ่งกำลังรู้สิ่งนั้น เสียงขณะนี้ปรากฏไหมคะ ปรากฏกับอะไร ไม่ปรากฏกับต้นไม้แน่ ใช่ไหมคะ ปรากฏกับแขนหรือเปล่า แต่ปรากฏกับจิตได้ยิน ใช้คำว่า “จิตได้ยิน” ถ้าเป็นภาษาบาลีใช้คำว่า “โสตวิญญาณ” ก็หมายความถึงจิตที่กำลังได้ยินในขณะนี้ เพราะฉะนั้นไม่มีการเข้าใจสับสนว่า จิตเป็นอย่างหนึ่ง วิญญาณเป็นอย่างหนึ่ง แต่ไม่ว่าจะใช้คำว่า “จิต” หรือ “วิญญาณ” ก็ตามแต่ หมายความถึงสภาพธรรมที่เกิดขึ้นรู้สิ่งหนึ่งสิ่งใดที่กำลังปรากฏในขณะนี้
เพราะฉะนั้นขณะนี้มีสิ่งที่กำลังปรากฏทางตาแน่นอน ทุกคนกำลังลืมตาเห็น มีสิ่งที่กำลังปรากฏ สิ่งที่กำลังปรากฏ ปรากฏกับจิตที่กำลังเห็นสิ่งนี้ เวลาที่เสียงปรากฏ เสียงนั้นปรากฏกับจิตที่กำลังได้ยินเสียง ถ้ามีกลิ่นปรากฏในขณะนี้ กลิ่นปรากฏกับอะไรคะ ปรากฏกับจิตที่กำลังได้กลิ่น คนที่กำลังรับประทานอาหาร รสกำลังปรากฏ ที่รู้ว่าเป็นรสนั้นรสนี้ เพราะรสปรากฏกับจิตที่กำลังลิ้มรส
ที่มา ...