รู้ลักษณะของจิตหรือเปล่า หรือเพียงแต่จำได้
เด่นพงศ์ พอถามทีไร ท่านอาจารย์ก็บอกว่า อัตตามาแล้ว เป็นเรา เป็นคุณเด่นพงศ์ เป็นใครต่อใครถาม คือ มันจะช่วยให้เราคิดถึงจิตทำงาน เจตสิกทำงานตลอดเวลาไหม
สุ. ไม่ทราบคุณเด่นพงศ์จะให้เอาตาออกอย่างไร เอาตาออก เอาหูออก เอาจมูกออกได้อย่างไร
เด่นพงศ์ เอาออกไม่ได้ครับ
สุ. เอาออกไม่ได้ แต่ค่อยๆ เข้าใจได้ เพราะฉะนั้นพระพุทธศาสนาเป็นคำสอนของพระอรหันต์สัมมาสัมพุทธเจ้าผู้ทรงตรัสรู้ความจริง ทรงพระมหากรุณาแสดงความจริง เมื่อความจริงมี ก็รู้ตามความเป็นจริงอย่างนั้น ให้เป็นปัญญาของเราเองที่เกิดจากการฟัง และการไตร่ตรอง แล้วค่อยๆ เข้าใจว่า ทรงแสดงธรรม คำว่า “ธรรม” ก็บอกอยู่แล้ว เป็นธรรมแน่นอน แต่ไม่เคยรู้ว่า เป็นธรรม
เพราะฉะนั้นจึงเปิดเผยแสดงความจริงของลักษณะของธรรมแต่ละอย่าง ให้เข้าใจถูกต้อง แต่บอกตั้งแต่คำแรกหรือเปล่าว่า ศึกษาธรรม ไม่ได้ศึกษาเรื่องอื่น แล้วธรรม คือ สิ่งที่มีจริง เพราะฉะนั้นศึกษาธรรม ไม่ใช่ให้ไปคิดเป็นคำๆ ในหนังสือ โลภมูลจิตมี ๘ แต่เวลาโลภะเกิดสักหนึ่ง ก็ไม่รู้เลย แต่จำชื่อได้ อันนั้นก็คือไม่ได้ศึกษาธรรม แต่ถ้าศึกษาธรรมด้วยความเข้าใจที่ถูกต้อง ก็คือรู้ว่า ขณะนี้เป็นธรรม แล้วยังไม่ได้เข้าใจความจริงของธรรมนั้นๆ เลย
เพราะฉะนั้นศึกษาธรรม คือ ศึกษาให้เข้าใจสิ่งที่กำลังปรากฏ ให้มีความเข้าใจถูกต้องว่าเป็นธรรม
เด่นพงศ์ คือผมพยายามคิดใหม่ว่า แทนที่จะบอกว่า เราคิด ก็บอกว่า จิตคิดของมันเอง เจตสิกทำงานของมันเอง ทีนี้มันก็เผลออยู่เรื่อย เป็นเราอยู่ พอพูดถึงเราปั๊บ ก็เป็นเราโลภะอีกแล้ว
สุ. เดี๋ยวก่อนนะคะ กำลังพูดว่า จิตมันคิดของมันเอง รู้ลักษณะของจิตหรือเปล่า หรือเพียงแต่จำได้
เด่นพงศ์ อันนี้ก็เหมือนกันครับ ผมจะเรียนถามท่านอาจารย์ต่อไป คือ จิตกับเจตสิก อาจจะเป็นพื้นฐาน แต่เมื่อพูดถึงเรื่องนี้ ผมคิดอยู่ ๒ – ๓ วัน ก็ไม่มีโอกาสมาเรียนถามท่านอาจารย์ คือว่า จิตเป็นใหญ่ จิตเป็นประธาน ทีนี้เมื่อเช้านี้มาพูดเรื่องจิตเป็นกุศล เป็นอกุศล ตัวที่เป็นกุศล อกุศล ไม่ใช่ตัวจิต เป็นเจตสิกที่มาประกอบกับจิต ก็ทำให้จิตเป็นกุศล ไม่เป็นอกุศล เพราะฉะนั้นอะไรเป็นกุศล อะไรไม่เป็นกุศล จิตหรือเจตสิก
สุ. จิตเป็นใหญ่ในการรู้ เกิดไม่ได้เลย ถ้าไม่มีเจตสิกเกิดร่วมด้วย เพราะฉะนั้นจิตจึงต่างกันไป จิตที่เป็นกุศล เมื่อโสภณเจตสิกเกิดร่วมด้วย จิตที่เป็นอกุศล เมื่ออกุศลเจตสิกเกิดร่วมด้วย จิตที่เป็นกิริยา มีเจตสิกเกิดร่วมด้วย แต่เจตสิกนั้นไม่ใช่กุศล และไม่ใช่อกุศล และจิตที่เป็นวิบาก ก็มีเจตสิกที่เป็นวิบากเกิดร่วมด้วย
ที่มา ...