เข้าใจลักษณะที่ปรากฏทางตาหรือว่าจำ
สุกัญญา ลักษณะธรรม คือ ทุกอย่างเป็นสภาพธรรม ในเมื่อไม่มีสัตว์ บุคคล ตัวตน เพราะฉะนั้นสภาพของธรรม ไม่ว่าจะเป็นกับผู้อื่นหรือกับตัวเรา ย่อมเป็นสภาพธรรมอย่างเดียวกัน ใช่ไหมคะ
สุ. ค่ะ หมายความว่า ธรรมต้องเป็นธรรม ใช่ไหมคะ จะเป็นอื่นไปไม่ได้เลย คือ เป็นตัวตน เป็นสัตว์ เป็นบุคคล เป็นวัตถุสิ่งหนึ่งสิ่งใดไม่ได้ อย่างแข็ง จะเป็นเก้าอี้ หรือจะเป็นขวด หรือจะเป็นกระเป๋า หรือจะเป็นแว่นตา ไม่ได้เลย แข็งเป็นแข็งเท่านั้น นี่คือธรรม
เพราะฉะนั้นเวลานี้ ถ้าถามว่า เห็นอะไร ตอบว่าอย่างไรคะ
สุกัญญา เห็นสิ่งที่ปรากฏทางตา
สุ. เข้าใจลักษณะที่ปรากฏทางตา จึงกล่าวว่า กำลังมีสิ่งที่ปรากฏทางตา และกำลังเห็นสิ่งนั้น หรือว่าจำ
สุกัญญา จำ
สุ. ค่ะ จำ เพราะฉะนั้นเป็นผู้ตรงไงคะ หลังจากฟังแล้ว เข้าใจแล้ว สัญญาเจตสิกจำ ใครถามอะไรตอบได้ แต่ชาติหน้าไม่แน่ เฉพาะชาตินี้ตอบได้ เพราะไม่ลืม เพราะเหตุว่าจำได้ว่า ต้องมีสิ่งที่กำลังปรากฏทางตาขณะนี้แน่นอน แต่ปัญญาสามารถที่จะเข้าถึงลักษณะที่เป็นธาตุที่กำลังปรากฏ ไม่ได้เป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใดเลยทั้งสิ้น เพราะว่าปกติ เห็น แล้วก็ดับไป ข้ามการที่จะรู้ความจริงของเห็นอยู่เสมอ เพราะฉะนั้นจึงเข้าใจผิดว่า เห็นคน เห็นสัตว์ หรือแม้แต่ส่องกระจก ใครอยู่ในกระจก มีใครหรือเปล่าคะ หรือมีสิ่งที่ปรากฏทางตา แน่ใจนะคะ ส่องกระจกทีไรมีแต่สิ่งที่ปรากฏทางตา หรือส่องกระจกทีไรเป็นเราทุกทีอยู่ในนั้น
นี่ค่ะ ต้องเป็นผู้ตรงที่จะรู้ว่า ขณะนี้เมื่อปัญญายังไม่ถึงขั้นที่จะรู้ความจริง ด้วยสติสัมปชัญญะ ไม่ใช่ขั้นฟัง ปัญญามีหลายระดับ กำลังฟังเข้าใจเรื่องสิ่งที่มีจริง แต่ต้องเป็นผู้ตรงว่า ขณะนี้กำลังเห็นอะไร เพราะอะไรจึงยังคงเห็นอย่างนี้อยู่เสมอ ฟังธรรมแล้วก็ยังเห็นเหมือนเดิม คือ ฟังธรรมแล้วก็ยังเห็นคนนั้นคนนี้อยู่ ก็เพราะเหตุว่าสติสัมปชัญญะที่จะรู้เฉพาะ ตรงลักษณะที่ปรากฏไม่มี ผ่านไปเลย มีสิ่งที่ปรากฏ ก็ผ่านไปเลย ไปคิดถึงรูปร่างสัณฐาน เป็นคนนั้นคนนี้ และทรงจำไว้ตลอดชีวิตด้วย รู้จักใครบ้าง ชื่ออะไรบ้าง มีอะไรเกิดขึ้นบ้าง ที่ไหนบ้าง สนทนาได้ เพราะยังจำเรื่องราวของสิ่งที่เสมือนว่าจริง แต่ความจริงแล้ว ไม่เคยที่จะรู้ความจริงของสิ่งที่ปรากฏ ซึ่งขณะนี้ความจริงก็คือว่า เกิดดับเร็วมาก จนไม่ปรากฏ แต่ว่าเมื่อไม่รู้ ก็จะมีจิตซึ่งเกิดสืบต่อ แล้วก็จำรูปร่างสัณฐานได้ นี่เป็นของธรรมดา เพราะว่าสัญญา ใครจะไปห้ามไม่ให้จำรูปร่างสัณฐาน เป็นไปไม่ได้เลย พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าก็จำได้ มีสัญญา ความจำ แต่ไม่มีความเห็นผิด เพราะทรงประจักษ์แจ้งลักษณะของสภาพธรรมแต่ละอย่างตามความเป็นจริง
ที่มา ...