จิตสั่งสมสันดาน
ผู้ฟัง ท่านอาจารย์ช่วยขยายความ จิตสั่งสมสันดาน
ท่านอาจารย์ เมื่อวานนี้ คุณสุมิตรามีความรู้สึกอะไรบ้าง แล้วมีความเข้าใจธรรมหรือเปล่า ความเข้าใจเมื่อวานนั้นยังมีถึงวันนี้ หรือว่าหายไปหมดแล้ว
ผู้ฟัง ยังมีอยู่
ท่านอาจารย์ นี่คือการสะสม เพราะว่าจิตเกิดขึ้นทีละหนึ่งขณะ ใครจะไปทำให้จิตเกิดมากกว่านั้นก็ไม่ได้ เพราะเหตุว่าเป็นธรรมซึ่งเป็นธาตุ เมื่อเป็นธาตุแล้วคือเหมือนไฟ หรือเหมือนอะไรที่ใครจะไปเปลี่ยนแปลงลักษณะของสภาพธรรมนั้นไม่ได้เลย เพราะฉะนั้น จิตของแต่ละคน หรือสัตว์ บุคคลใดๆ ก็ตาม เมื่อจิตเกิดขึ้น เกิดขึ้นทีละหนึ่งขณะเท่านั้น แล้วตามเหตุตามปัจจัยด้วย จะไม่ให้เป็นไปตามเหตุตามปัจจัยไม่ได้
ลักษณะของจิตคือเกิดแล้วดับ เกิดเพื่อทำกิจเฉพาะกิจนั้นๆ ทำกิจอย่างอื่นไม่ได้เลย จิตเกิดขึ้นเป็นอะไร ทำกิจอะไร ก็เกิดขึ้นทำกิจเสร็จแล้วก็ดับไป ซึ่งความจริงขณะนี้เองจิตกำลังเกิดดับนับไม่ถ้วน
เราไม่เคยฟังเรื่องของจิต แม้ว่าเราจะได้ยินเรื่องของจิต แต่ไม่รู้ความละเอียดว่าจิตไม่ใช่ของเรา แล้วก็ไม่มีเรา เป็นธาตุซึ่งมีปัจจัยเกิดขึ้นแล้วก็ดับไป การสืบต่อของจิตทำให้ปรากฏรู้ได้ว่าขณะนี้มีจิต ถ้าจิตขณะก่อนเกิดและดับไป ใครจะรู้เพราะหมดแล้วใช่ไหม แต่ว่าเมื่อจิตหนึ่งขณะเกิดและดับไปเป็นปัจจัย
จิตแต่ละขณะเป็นปัจจัยให้ทันทีที่จิตนั้นดับ จิตอื่นเกิดสืบต่อไม่มีระหว่างคั่นเลย บังคับให้เป็นอย่างอื่นได้ไหม ไม่ได้ ดังนั้นไม่ว่าเมื่อวานนี้เห็นอะไร ได้ยินอะไรก็ตาม รู้สึกอย่างไร ชอบหรือไม่ชอบ จิตขณะหนึ่งซึ่งเกิดและดับไป เป็นปัจจัยให้จิตขณะต่อไปเกิดขึ้น
จิตขณะต่อไปที่เกิดขึ้น ก็ต้องสะสมทุกสิ่งทุกอย่างที่เคยมีอยู่ในจิตดวงก่อน ไม่ใช่จิตใหม่ที่เกิดมาได้ลอยๆ แต่เพราะเหตุว่าสืบต่อจากจิตขณะก่อน ก็สะสมเก็บทุกอย่างไว้ในจิตแต่ละขณะซึ่งเกิดดับสืบต่อกัน
ด้วยเหตุนี้เราถึงได้รู้ว่า เราเกิดมา เราจำได้ว่าตอนเป็นเด็กทำอะไรบ้าง สนุกสนานหรือว่าเป็นทุกข์อย่างไร หรือขณะนี้ วันนี้ก็กำลังจะหมดไป ถึงวันพรุ่งนี้ จิตเดี๋ยวนี้ขณะนี้ที่เกิดดับก็จะสะสมสืบต่อจนถึงวันพรุ่งนี้ โดยที่เราไม่ได้สังเกตและไม่ได้รู้เลยว่าทำไมเป็นอย่างนั้น แต่จำได้หมดว่าเมื่อวานนี้ทำอะไร จากขณะนี้ เมื่อถึงพรุ่งนี้ก็จำได้อีก เพราะขณะนี้คือจะเป็นเมื่อวานของพรุ่งนี้ เรากำลังอยู่ตรงนี้เอง เพราะฉะนั้น จิตก็เกิดดับสืบต่อ ไม่กลับมาอีก
ข้อสำคัญที่สุด ถ้าคิดว่าจิตเป็นเรา จิตหนึ่งขณะเกิดและดับ ไม่กลับมาอีกเลย แล้วเราจะอยู่ที่ไหน เพราะว่าหนึ่งขณะที่เป็นจิตเกิดและดับไป เข้าใจว่าเป็นเราก็หมดแล้ว ขณะต่อไปยึดว่าเป็นเราอีก ก็หมดแล้วอีก จึงเป็นสิ่งที่ว่างเปล่าโดยแท้จริง
