กรรมทำให้รูปเกิดทุกอนุขณะของจิต
ท่านอาจารย์ ก่อนเห็น จิตเป็นอะไร
ผู้ฟัง เป็นภวังค์
ท่านอาจารย์ เป็นภวังค์ แล้วถ้าไม่มีสิ่งที่เกิดขึ้นกระทบกับจักขุปสาทซึ่งเกิดเพราะกรรม จะมีจิตเห็นได้ไหม
ผู้ฟัง ไม่ได้
ท่านอาจารย์ จะไม่ทราบถึงกรรมที่ได้กระทำแล้วเลย แม้ว่าจะดับไปนานแสนนาน ก็ยังเป็นปัจจัยให้รูปเกิดเพราะกรรมได้ เช่น จักขุปสาทเกิดเพราะกรรม โสตปสาท ฆานปสาท ชิวหาปสาท และ กายปสาทซึ่งซึมซาบอยู่ทั่วตัว ซึ่งสามารถรู้กระทบสิ่งที่ปรากฏทางกาย นี่คือกรรมทั้งหมดเลย จะรู้ หรือไม่รู้ ที่มีตา หู จมูก ลิ้น กายขณะนี้ ก็เพราะเป็นรูปซึ่งเกิดจากกรรมทุกขณะจิต ถ้าจะแบ่งย่อย จิตมีขณะ ๓ อณุขณะ จิต ๑ ขณะที่เกิดแสนสั้น ก็ยังเป็นขณะเกิด อุปาท ขณะดับ เป็นภังคะ แต่ก่อนจะดับ ก็เป็นฐีติขณะ กรรมทำให้รูปเกิดทุกอนุขณะ ใครจะรู้ หรือไม่รู้ก็ตาม เกิดแล้วก็ดับไป มีอายุแค่ ๑๗ ขณะจิต เดี๋ยวนี้มีรูปอะไรเหลือบ้าง หรือไม่
ผู้ฟัง ไม่มี
ท่านอาจารย์ รูปใดที่ไม่ปรากฏ ลองคิดถึง ๑๗ ขณะจิตก็แล้วกัน แต่หลงว่า มี จำว่า มี เพราะฉะนั้น ความคิดว่า มี หนาแน่น เหนียวแน่น ลึกมาก ยากที่จะไถ่ถอน เพราะยังเข้าใจว่าเป็นอัตตสัญญา คือเป็นเราซึ่งมีทุกอย่าง ทั้งๆ ที่ไม่เหลือ ขณะเห็นจะมีรูปอื่นไหม นอกจากจักขุปสาทกับรูปที่ปรากฏกระทบที่ยังไม่ดับ ทั้ง ๒ อย่าง ต้องยังไม่ดับ ๑๗ ขณะ ก่อนจิตเห็นจะเกิด ต่อจากภวังคจิต จะไปสู่วิถีทางหนึ่งทางใดที่จะรู้อารมณ์ทางหนึ่งทางใด