หลงอยู่ในความฝัน

[เล่มที่ 36] พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย ปัญจก-ฉักกนิบาต เล่ม ๓ - หน้าที่ 168 - 169

๓. ปฐมธรรมวิหาริกสูตร ว่าด้วยบุคคลผู้เป็นอยู่ในธรรม

อีกประการหนึ่ง ภิกษุย่อมตรึกตาม ตรองตาม เพ่งตามด้วยใจ ซึ่งธรรมตามที่ได้สดับมาแล้ว ตามที่ได้เรียนมาแล้ว เธอย่อมปล่อยให้วันคืน ล่วงไป ละการหลีกออกเร้นอยู่ ไม่ประกอบความสงบใจในภายใน เพราะการตรึกตามธรรมนั้น ภิกษุนี้เรียกว่า เป็นผู้มากด้วยการตรึกธรรม ไม่ชื่อว่าเป็นผู้อยู่ในธรรม

ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ย่อมเล่าเรียนธรรม คือ สุตตะ เคยยะ เวยยากรณะ คาถา อุทาน อิติวุตตกะ ชาดก อัพภูตธรรม เวทัลละ เธอย่อมไม่ปล่อยให้วันคืนล่วงไป ไม่ละการหลีกออกเร้นอยู่ ประกอบควานสงบใจในภายใน เพราะการเล่าเรียนธรรมนั้น ภิกษุชื่อว่า เป็นผู้อยู่ในธรรม อย่างนี้แล

ดูก่อนภิกษุ เราแสดงภิกษุผู้มากด้วยการเล่าเรียนธรรม แสดงภิกษุผู้มากด้วยการสาธยายธรรม แสดงภิกษุผู้มากด้วยการตรึกธรรม แสดงภิกษุผู้อยู่ในธรรม ด้วยประการฉะนี้ ดูก่อนภิกษุ กิจใดอันศาสดาผู้หวังประโยชน์เกื้อกูลอนุเคราะห์ อาศัยความเอ็นดู พึงกระทำแก่สาวกทั้งหลาย กิจนั้นเราได้ทำแก่เธอทั้งหลายแล้ว ดูก่อนภิกษุ นั่นโคนต้นไม้ นั่นเรือนว่าง เธอจงเพ่งฌาน อย่าประมาท อยู่เป็นผู้มีความเดือดร้อนในภายหลัง นี้เป็นอนุสาสนีของเราเพื่อเธอทั้งหลาย

จบ ปฐมธรรมวิหาริกสูตรที่ ๓

ข้อความบางตอนจาก ปรมัตถทีปนี อรรถกถา

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา นิทานกถาวรรณนา ว่า

"ด้วยศัพย์ว่า ธัมมวิหาระ ในบทว่า ยถาธมฺมวิหาริโน นี้ ท่านแสดงถึงการถึงพร้อมด้วยการฟังพระสัทธรรม เพราะเว้นจากการฟังธรรม เสียแล้ว จะไม่มีธรรมเป็นเครื่องอยู่นั้นได้เลย"

อ.คำปั่น: ได้ฟังท่านอาจารย์ ก็ไพเราะอย่างยิ่งครับท่านอาจารย์ เพราะว่าเป็นความจริงโดยตลอด เลยครับ ซึ่งข้อความที่แสดงถึง ธรรมที่เป็นเครื่องอยู่ นี่ครับ ก็มีมากมายในพระไตรปิฎก ซึ่งพยัญชนะ ก็คือ ธรรมวิหาร ครับ มีธรรมเป็นเครื่องอยู่ ซึ่งกระผมก็ประทับใจในข้อความใน ขุททกนิกาย เถรคาถา ซึ่งก็เป็นข้อความช่วงต้นๆ เลยครับ ที่มีปรากฏซึ่งมีข้อความว่า

ด้วยศัพท์ว่า ธัมมวิหาระ ในบทว่า ยถาธมฺมวิหาริโน นี้ ท่านแสดงถึงการถึงพร้อมด้วยการฟังพระสัทธรรม เพราะเว้นจากการฟังธรรม เสียแล้ว จะไม่มีธรรมเป็นเครื่องอยู่นั้นได้เลย ครับ กราบเท้าท่านอาจารย์ครับ ก็แสดงถึงเหตุปัจจัยสำคัญเลยครับ ก็คือการได้ฟังพระธรรมคำสอนที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ทรงแสดงไว้ดีแล้ว ก็กราบเท้าท่านอาจารย์ถึงความสำคัญยิ่งครับ ถึงเหตุปัจจัยสำคัญ ก็คือ การที่มีโอกาสได้ฟังได้ศึกษา คำ ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ซึ่งจะเป็นประโยชน์โดยตลอดเลยครับท่านอาจารย์ครับ กราบเท้าท่านอาจารย์ครับ

ท่านอาจารย์: จะเห็นได้เลยว่า ไม่ได้คิดอะไรเลยมาก่อนทั้งสิ้น ได้ยินคำไหนก็จะเข้าใจปฏิบัติตามทันที เป็นไปได้ไหม?

อ.คำปั่น: เป็นไปไม่ได้ครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ทั้งหมดต้อง ธรรมวิหาร หรือเปล่า?

อ.คำปั่น: ใช่ครับท่านอาจารย์ครับ

ท่านอาจารย์: ถ้าไม่มีความเข้าใจในสิ่งที่ปรากฏ เมตตาจะเกิดได้ไหม?

อ.คำปั่น: ก็ไม่ได้ครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น อาศัยความเข้าใจความจริงว่า ไม่มีเรา ไม่ว่าใครทั้งนั้นก็ไม่มี มีแต่ธรรมที่เกิดขึ้น

เพราะไม่รู้ความจริง จึงหลงอยู่ในความฝันว่า เป็นสิ่งนั้นเป็นสิ่งนี้ กว่าจะตื่นมา มันไม่มี แค่คิด แค่เกิดดับปรากฏสืบต่อกัน ถ้ามีความเข้าใจอย่างนี้จริงๆ ทุกคนเหมือนกันหมด คือไม่ใช่สิ่งหนึ่งสิ่งใด เป็นธรรมแต่ละหนึ่ง จึงสามารถจะรู้ความต่างของกุศล และอกุศลได้

ถ้าปัญญาสามารถเข้าใจถูกต้องจริงๆ ว่า เป็นอกุศล ปัญญาจะสะสมไหม?

อ.คำปั่น: ปัญญาจะไม่สะสมอกุศลครับท่านอาจารย์

ท่านอาจารย์: และ ถ้าปัญญา คือความเข้าใจถูกจริงๆ ในธรรมที่เป็นกุศล ประโยชน์มหาศาล จะสะสมกุศลไหม?

อ.คำปั่น: จะสะสมกุศลครับ

ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ความเป็นมิตร ก็เป็นกุศลประเภทหนึ่ง ซึ่งถ้าไม่มีจริงๆ จะมีความกรุณาได้ไหม?

อ.คำปั่น: ถ้าไม่มี เมตตา กรุณาก็เกิดไม่ได้ครับ

ท่านอาจารย์: จะมีมุทิตาได้ไหม?

อ.คำปั่น: ไม่ได้เลยครับ

ท่านอาจารย์: แล้วจะมีปัญญาถึงระดับว่า ไม่ว่าอะไรทั้งหมด ก็เป็นธรรม ซึ่งเป็นอุเบกขา ไม่หวั่นไหวในสถานการณ์ใดๆ ทั้งสิ้น ก็เป็นไปไม่ได้ใช่ไหม? ด้วยเหตุนี้ การฟังพระธรรมไม่ใช่ฟังชื่อ ฟังเรื่อง ฟังจำนวน ฟังนัยยะประการต่างๆ แล้วก็จำ แล้วก็คิด แล้วก็สงสัย แล้วก็ถามเพื่อจะให้เข้าใจความหมาย แต่ธรรม คือสิ่งที่มี ถูกปกปิดไว้นานแสนนานทุกขณะ

เพราะฉะนั้น ศึกษาธรรม ก็ศึกษาแต่ละขณะเดี๋ยวนี้ จนกระทั่งสามารถที่จะเป็นปัจจัยให้กุศลธรรมเกิดด้วยประการทั้งปวง ทีละเล็กทีละน้อย ชีวิตประจำวันเป็นเครื่องพิสูจน์ว่า อะไรกุศลและอกุศล

อ.คำปั่น: คำที่ท่านอาจารย์กล่าวเป็นประโยชน์เกื้อกูลอย่างยิ่งเลยครับ เห็นถึงความสำคัญจริงๆ ครับว่า ถ้าได้มีความเข้าใจพระธรรมครับ คือปัญญาค่อยๆ เกิดขึ้น ค่อยๆ เจริญขึ้นครับ ปัญญาก็นำไปในกิจทั้งปวงที่ดีงามโดยตลอดเลยจริงๆ ครับท่านอาจารย์

ท่านอาจารย์: เป็นหน้าที่ของสภาพธรรมแต่ละหนึ่ง เห็นไหม? ปัญญาไม่ทำร้ายเลย มีแต่ประโยชน์ทุกสถานการณ์

อ.คำปั่น: ครับ ก็เป็นประโยชน์อย่างยิ่ง เป็นบุญอย่างยิ่งที่ได้ฟังคำจริง คำเกื้อกูลที่ท่านอาจารย์ได้กล่าวนะครับ เป็นประโยชน์กับทุกคนจริงๆ ครับ ก็กราบเท้าท่านอาจารย์ครับ

ขอเชิญอ่านได้ที่ ...

ภิกษุเป็นผู้เล่าเรียนธรรม [ปฐมธรรมวิหาริกสูตร]

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ

กราบยินดีในกุศลจิตของ อ.คำปั่น ด้วยความเคารพค่ะ