นิพพิทาญาณ-ความหน่ายด้วยปัญญา

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

นามธรรมและรูปธรรมในชีวิตประจำวัน บางครั้งก็มีลักษณะที่น่าชื่นใจ บางครั้งก็มีลักษณะที่น่ายินดี น่าพอใจ น่าติดข้อง ถ้าพิจารณาโดยละเอียดจะเห็นระดับขั้นของความติด ความพอใจในนามธรรมและรูปธรรมในวันหนึ่งๆ ซึ่งมีมากต่างกัน เพราะฉะนั้น ปัญญาที่จะถึงความสมบูรณ์ที่จะปรุงแต่งให้เกิดการหน่าย การคลายจากความยินดียึดมั่นในนามธรรมและรูปธรรมว่าเป็นตัวตนได้ ก็ต้องอบรมจนถึงความสมบูรณ์ของวิปัสสนาญาณที่เป็นนิพพิทาญาณ

เพราะฉะนั้น คิดดู จะยากสักแค่ไหน ในชีวิตประจำวัน ซึ่งในแสนโกฏิกัปป์ ก็ไม่เคยหน่าย คลายความพอใจ ความยึดมั่นในรูป ในเสียง ในกลิ่น ในรส ในโผฏฐัพพะ ท่านที่พอใจในรูปภาพสวยๆ เห็นรูปภาพสวยๆ ครั้งใดก็อยากได้ คิดดูว่า วันไหนจะหน่าย จะคลาย จะเห็นว่าไม่น่าชื่นใจไม่น่ายินดีอีกต่อไป

ต้องเป็นเรื่องจริง ต้องเป็นปัญญา ต้องเป็นความรู้ชัดจึงสามารถทำให้เกิดความหน่ายความคลายได้โดยถูกต้อง ไม่ใช่เป็นความเบื่อ ซึ่งความเบื่อเป็นลักษณะ ที่ติด พอใจ อยากได้สิ่งหนึ่งสิ่งใดแต่ไม่ได้ จึงเบื่อ

ความหน่ายไม่ใช่เป็นความเบื่อ ความเบื่อเป็นอกุศลจิต เป็นโทสมูลจิต แต่ความหน่ายนั้นด้วยปัญญาเพราะประจักษ์แจ้งในสภาพที่แท้จริงของสิ่งซึ่งเคยเป็น ที่ชื่นใจ ที่ยินดี เพราะฉะนั้น จะเห็นความต่างกัน และการที่ปัญญาจะสมบูรณ์จริงๆ และหน่ายด้วยปัญญาจริงๆ ต้องตามลำดับขั้น จนถึงวิปัสสนาญาณที่เป็น นิพพิทาญาณ

แนวทางเจริญวิปัสสนา ครั้งที่ 1728

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์ด้วยความเคารพยิ่ง