เห็นได้ยากเพราะ ลึกซึ้ง

อ.อรรณพ เห็นได้ยากเพราะลึกซึ้ง อริยสัจที่ ๓ และ ๔ คือนิพพาน และหนทางที่ทำให้ถึงนิพพานก็ยิ่งลุ่มลึก เพราะไม่ได้ปรากฏให้รู้ แต่มีจริง

เพราะฉะนั้น ถ้าไม่มีปัญญา ก็ไม่เห็น

จากการสนทนาพื้นฐานพระอภิธรรมที่ มศพ. ๒๐ พ.ค. ๒๕๕๕

อ.กุลวิไล ๒ สัจจะหลัง ท่านกล่าวว่า ทุกขนิโรธอริยสัจจะกับทุกขนิโรธคามินีปฏิปทาอริยสัจ เป็นธรรมที่เห็นได้ยากเพราะลึกซึ้งอย่างไรคะ

ท่านอาจารย์ เห็นยากแน่ๆ อยู่ไหนล่ะคะ อริยสัจที่ ๓

อ.กุลวิไล ไม่ปรากฏ

ท่านอาจารย์ ไม่ปรากฏ แต่มี เพราะฉะนั้น จะเห็นเมื่อปัญญาเกิดขึ้นจึงสามารถเห็นได้ แต่ถ้าไม่มีปัญญา ใครๆ ก็ไม่สามารถเห็นได้เลย เพราะไม่ใช่สิ่งที่กำลังมีแล้วลึกซึ้ง จึงเห็นยาก แต่ยังไม่มีเลย ยังไม่ปรากฏเลย จึงเห็นยากจริงๆ เพราะไม่ได้มีอยู่ทุกวันจะให้เห็น หรือเข้าใจได้

นื่คือทุกขนิโรธอริยสัจจะ ซึ่งได้แก่นิพพาน เป็นธาตุที่มีจริง เป็นธาตุเดียวที่สามารถดับกิเลสเมื่อปัญญารู้แจ้งธาตุนั้น ถ้าไม่มีธาตุนี้ดับกิเลสไม่ได้เลย เพราะไม่เหมือนธาตุอื่นๆ ธาตุอื่นๆ มีปัจจัยปรุงแต่งเกิด แต่ธาตุนี้มีจริงแต่ไม่เกิด เพราะไม่มีปัจจัยปรุงแต่ง แค่นี้ก็ยากแล้ว

เพราะฉะนั้น ที่จะเห็นจริงๆ ประจักษ์แจ้งจริงๆ จะยากกว่าที่กำลังฟังสักแค่ไหน

และสำหรับอริยสัจจะที่ ๔ ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา หนทางที่ดับทุกข์ได้ ทุกขนิโรธ ดับทุกข์ คามินี คือหนทาง ปฏิปทา คือที่จะปฏิบัติให้ดับทุกข์ได้

เดี๋ยวนี้หรือเปล่า ถ้าไม่เข้าใจเลยสักนิดหนึ่ง สักนิดหนึ่ง จะมีหนทางไหมคะ ไม่มีเลย

เพราะฉะนั้น ใครจะเห็นการปรุงแต่งของหนทางที่เกิดจากความเห็นถูก ปัญญาที่เห็นนำไปสู่หนทางที่เห็นยิ่งขึ้น ถูกต้องยิ่งขึ้น ชัดเจนยิ่งขึ้น ละคลายความติดข้องจนหมดความติดข้องได้ แต่ต้องด้วยปัญญา

เพราะฉะนั้น มรรคสัจ มรรคอริยสัจจะ ๘ เริ่มต้นด้วยสัมมาทิฏฐิ ความเห็นถูก เพราะฉะนั้น ขณะนี้ที่กำลังเห็นถูก แล้วเมื่อไรจะรู้แจ้ง แต่ต้องรู้แจ้งแน่ถ้าเห็นถูกเพิ่มขึ้น แล้วเป็นความเห็นถูกจริงๆ ไม่ผิด ไม่คลาดเคลื่อน

ด้วยเหตุนี้ขณะนี้เห็นไหมว่า ความเห็นถูกแม้เดี๋ยวนี้ก็เป็นมรรคอริยสัจจะ เมื่อได้รู้แจ้งอริยสัจ ๔ แต่ถ้ายังไม่รู้แจ้งสภาพธรรม ก็ไม่มีทาง

เพราะฉะนั้น ถึงแม้ว่ากำลังเป็นทางอยู่ ก็มองไม่เห็น เหมือนไม่ใช่ทาง เพราะเข้าใจว่า แค่นี้หรือ แล้วจะไปรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่ปรากฏได้ แต่แค่นี้ คือ จากในสังสารวัฏฏ์ก่อนๆ ที่ไม่เคยได้เข้าใจเลยมาเริ่มเข้าใจว่า สิ่งที่มีจริงนี้แหละเป็นสิ่งที่สามารถรู้ความจริงได้ เพราะมีจริงๆ