อย่าเพียงจำ ต้องพิจารณา

ชิน   ขอให้อาจารย์อธิบายการพิจารณาตั้งแต่ขั้นต้นจนถึงขั้นสูงสุด วิธีการพิจารณา

ท่านอาจารย์    ฟังธรรมแล้วอย่าเพียงจำ ต้องคิด ต้องไตร่ตรอง ต้องเข้าใจจริงๆในสิ่งที่ได้ฟังเพิ่มขึ้นๆ

ชิน   อย่างนั้นพิจารณาก็คือมีนึกคิดเรื่องราวมาก่อน นี่คือขั้นต้นก่อนใช่ไหมคะ

ท่านอาจารย์    แล้วแต่ลักษณะที่ต่างกันของนามธรรมและรูปธรรม ก็ต้องเป็นการรู้ด้วยตัวเอง ใช่ไหมคะ เพราะฉะนั้นลักษณะของนามธรรมก็คือสภาพรู้ หรือธาตุรู้ ลักษณะของรูปธรรมก็คือไม่สามารถจะรู้อะไรได้เลย

นี่คือคำที่เป็นจริง ที่แสดงลักษณะของสภาพธรรมที่ต่างกัน เพราะฉะนั้นเราจะไปถามใครไหมคะว่า นี่เป็นนามธรรม หรือนั่นเป็นรูปธรรม นอกจากเป็นความรู้ของเราเองที่ค่อยๆเกิดจากการพิจารณาเข้าใจว่า ลักษณะไหนเป็นนามธรรม ลักษณะไหนเป็นรูปธรรม

ชิน   อย่างนั้นความหมายของการพิจารณา ถ้าสมมติว่าสติก็เป็นพิจารณาด้วยใช่ไหมคะ ที่คั่นอยู่

ท่านอาจารย์    ไม่มีเราเลยค่ะ ขณะใดเป็นโสภณ ต้องมีสติเจตสิกเกิดร่วมด้วย