สมิทธิสูตรที่ ๔ ด้วยเหตุเพียงเท่าไรจึงเป็นโลกหรือบัญญัติว่าโลก

ข้อความในสังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค สมิทธิสูตรที่ ๔ ข้อ ๗๕ ท่านพระสมิทธิ ทูลถามว่า

ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ที่เรียกว่า โลก โลก ดังนี้ ด้วย เหตุเพียงเท่าไรจึงเป็นโลก หรือบัญญัติว่าโลก

พระผู้มีพระภาคตรัสว่า

ดูกรสมิทธิ จักษุ รูป จักษุวิญญาณ ธรรมที่จะพึงรู้แจ้งด้วยจักษุวิญญาณ มีอยู่ ณ ที่ใด  โลกหรือการบัญญัติว่าโลกก็มีอยู่ ณ ที่นั้น ฯลฯ   

เพราะฉะนั้นการที่จะรู้จักโลก ก็เพราะเหตุว่ามีตา จึงเห็นโลก มีหู จึงได้ยินเสียงโลก มีจมูก จึงได้กลิ่นโลก มีลิ้น จึงได้รู้รสโลก มีกาย จึงรู้เย็น ร้อน อ่อน แข็ง ตึง ไหว ซึ่งกระทบสัมผัสโลก ถ้าไม่มีทางเหล่านี้เลย โลกจะปรากฏได้ไหม ไม่มีการเห็นทางตา ไม่มีการได้ยินเสียงทางหู ไม่มีการได้กลิ่นทางจมูก ไม่มีการลิ้มรสทางลิ้น ไม่มีการรู้โผฏฐัพพะทางกาย โลกไหนจะปรากฏ โลกนี้ย่อมไม่ปรากฏ หรือว่าโลกไหนๆก็ย่อมไม่ปรากฏ

เพราะฉะนั้นที่โลก ที่ยึดถือว่าเป็นโลกกำลังปรากฏ เพราะเห็น เห็นอะไร เห็นโลก สิ่งที่ปรากฏทางตา เป็นโลก ได้ยินเสียง เสียงอะไร เสียงโลกอีกเหมือนกัน ถ้าไม่มีเสียงเลย ไม่มีได้ยินเลย โลกเสียงก็ไม่มี

เพราะฉะนั้นโลกซึ่งประกอบด้วยรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ปรากฏได้ เพราะตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ เพราะฉะนั้นไม่ต้องแสวงหาโลกที่อื่น ไม่ว่าจะอยู่โลกไหนทั้งนั้น ที่โลกจะปรากฏ ก็เพราะตาเห็น หูได้ยิน จมูกได้กลิ่น ลิ้นลิ้มรส กายรู้สิ่งที่กระทบสัมผัส และใจคิดนึกเรื่องของสิ่งที่ปรากฏทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ