บังคับให้วิบากเกิดตามตั้งใจได้หรือไม่

ถาม   เรื่องของวิบากจิต ฟังดูแล้ว คล้าย ๆ กับบังเอิญ หรือบางทีจงใจให้มันเกิดก็ได้ สมมติว่าบังเอิญเราเดินไปเห็นอะไรดี ๆ เดินไปโดยที่ไม่ได้ตั้งใจ อยากจะไปดูอะไรสวย ๆ แล้วก็ไปด้วยตัวเอง ก็ได้เห็นของสวย ๆ อยากจะดมกลิ่นหอม ๆ ก็ไปซื้อน้ำหอมดี ๆ มาดม อย่างนี้ก็เป็นกุศลวิบากอยู่ตลอด จะตั้งใจให้มันเป็นก็ได้ และอย่างที่ไม่ได้ตั้งใจ อย่างเราเดินไปผ่านร้านขายดอกมะลิ กลิ่นดอกมะลิหอม ๆ ก็โชยมา วิบากโดยที่ตั้งใจให้มันเกิดก็ได้ ผมก็ชักจะงง ๆ อยู่ อย่างคนมีเงิน เขาร้อน ก็ไปซื้อแอร์มาติด เขาก็เย็น กายวิญญาณกระทบกับสิ่งที่พอใจ สบายมาก อย่างที่เราเดินไป บังเอิญร้อนมาก เข้าไปใต้ร่มไม้ มันมีที่ให้เรา อันนี้มันยังไง รู้สึกว่าบางครั้งบังคับให้มันเกิดก็ได้ ผมแยกไม่ออก

ส.   ไม่ได้มีกรรมในอดีตที่ได้กระทำแล้วหรือคะ คิดถึงแต่ปัจจุบัน คล้าย ๆ กับอยู่ในอำนาจบังคับบัญชา เป็นตัวเราที่จะทำได้ แต่ขอให้ย้อนนึกไปถึงว่า ไม่มีกรรมในอดีตบ้างหรือคะ ปราศจากกรรมที่ได้กระทำแล้วหรืออย่างไร จึงกล่าวว่าสามารถที่จะได้รูป ได้เสียง ได้กลิ่น ได้รส ตามปรารถนาได้

ผู้ฟัง    ผมดูแล้ว คล้าย ๆ กับบังคับให้เกิดได้ หรือโดยบังเอิญ โดยธรรมชาติก็ได้ คล้าย ๆ กับมีลักษณะ ๒ อย่างด้วยซ้ำไป

ส.   เพราะว่าไม่รู้ปัจจัยของจิตแต่ละขณะที่จะเกิดขึ้น

ผู้ฟัง    อย่างคนบางคน หรืออย่างผมก็ได้ อยากกินผลไม้อร่อย ๆ เอาสตางค์ไปซื้อมังคุด กิโลละ ๑๐ กว่าบาท มากินก็อร่อยแล้ว อย่างนั้นบังคับให้มันเกิดก็ได้ หรือโดยที่เราบังเอิญเดินไป มีเพื่อนมาเลี้ยงเรา หรืออะไรก็อีกอย่างหนึ่ง บางทีคล้าย ๆ กับวิบากจิตอันนี้

ส.   ดูเสมือนเกิดมาโดยปราศจากกรรมในอดีต จึงมีความเป็นตัวตน ซึ่งสามารถจะกระทำอย่างนั้นก็ได้ อย่างนี้ก็ได้ แต่อย่าลืมว่า กรรมในอดีตนี้มากมายนับไม่ถ้วนที่ได้กระทำแล้ว แล้วก็ไม่ใช่จะมีแต่กุศลกรรมอย่างเดียว หรือไม่ใช่จะมีแต่อกุศลกรรมอย่างเดียว เพราะฉะนั้นเมื่อมีทั้งกรรมในอดีต ที่เป็นกุศลบ้าง เป็นอกุศลบ้าง เมื่อได้ปัจจัยที่จะเกิดขึ้นเป็นผลของกรรมใด วิบากประเภทนั้นก็เกิดขึ้น อย่าลืมนะคะ เมื่อได้ปัจจัยของกรรมใด ที่จะให้วิบากประเภทใดเกิดขึ้น วิบากประเภทนั้นก็เกิดขึ้น แต่ไม่ใช่เรา แต่ว่ากรรมในอดีตที่ได้กระทำแล้ว เมื่อได้ปัจจัยของกรรมใด ที่จะให้วิบากใดเกิดขึ้นทางทวารไหน วิบากนั้นก็เกิดขึ้นทางทวารนั้น

ตั้งแต่ปฏิสนธิ บังคับได้ไหมคะ ปฏิสนธิบังคับไม่ได้ ฉันใด ทุกขณะที่เกิดขึ้นก็มีเหตุปัจจัยที่จะให้เกิด ฉันนั้น เพราะเหตุว่าเมื่อปฏิสนธิเกิดขึ้นเป็นวิบาก เป็นผลของกรรม แล้วยังมีกรรมในอดีตที่พร้อมที่จะให้ผลอีกตลอดในชีวิตนี้ และในชาติต่อ ๆ ไปด้วย ไม่ใช่ว่าไม่ได้กระทำกรรมไว้เลย มีกรรมพร้อมที่จะให้วิบากจิตเกิดในชาตินี้และในชาติต่อ ๆ ไปด้วย

เพราะฉะนั้นการศึกษาเรื่องจิตโดยละเอียด จึงเป็นเหตุที่จะให้เข้าใจได้ว่า ขณะใดเป็นผลของกรรมที่ได้กระทำแล้ว และขณะใดเป็นกรรมซึ่งเป็นเหตุที่จะให้เกิดผลข้างหน้า นี่เป็นประโยชน์ในการรู้เรื่องชาติของจิต เพราะฉะนั้นก็ต้องไม่สับสน 

เวลาที่จักขุวิญญาณ เห็น เป็นวิบากจิต เวลาที่โสตวิญญาณ ได้ยิน เป็นวิบากจิต แล้วแต่จะเป็นวิบากของกรรมใด เมื่อกรรมใดได้ปัจจัยพร้อมที่จะให้วิบากเกิดขึ้นทางไหน วิบากก็เกิดขึ้นทางนั้น

มังคุดเน่าหรือเปล่าคะ หรือว่าอร่อยทั้งหมด

ผู้ฟัง    ดีก็ไม่ดีทั้งหมด เน่าก็ไม่เน่าทั้งหมด แต่ได้กินแต่สิ่งที่ดี ๆ

ส.   โดยที่ไม่เข้าใจถึงเหตุปัจจัยเลยว่า ทำไมชิวหาวิญญาณจึงได้ลิ้มรสนั้น แต่ถ้าไม่มีกรรมในอดีตแล้ว จะไม่มีทางที่จะได้ลิ้มรสอย่างนั้น