ข้อสำคัญที่ควรเข้าใจปกตูปนิสสยปัจจัยประการที่ ๑
มีข้อสงสัยอะไรบ้างไหมคะในเรื่องนี้
สำหรับข้อสำคัญที่ควรเข้าใจของปกตูปนิสสยปัจจัย ก็คือ
ประการที่ ๑ ทุกอย่าง คือ จิต เจตสิก รูป แม้บัญญัติ คือ อรรถบัญญัติเป็นต้น เป็นปกตูปนิสสยปัจจัยแก่นามธรรม คือ จิตและเจตสิกเท่านั้น ไม่เป็นปัจจัยแก่รูป
และการเป็นปัจจัยนี้ ท่านผู้ฟังคิดถึงปัจจุบันชาติว่า ไม่ว่าจะเป็นกุศลธรรมหรืออกุศลธรรมก็ตามที่เกิดขึ้น เป็นโลภมูลจิต โทสมูลจิตประเภทต่าง ๆ นั้น ก็เพราะปกตูปนิสสยปัจจัย ได้แก่ จิต เจตสิกที่เคยเกิดแล้วในอดีต เป็นปัจจัยให้จิตและเจตสิกประเภทนั้น ๆ เกิดขึ้นในปัจจุบัน แต่อย่าลืมว่า จิตและเจตสิกซึ่งเกิดขึ้นเป็นไปในปัจจุบัน คือ ในชาตินี้ก็ไม่ได้สูญหายไปไหน ก็ยังคงสะสมสืบต่อเป็นปกตูปนิสสยปัจจัย คือ จะเป็นปัจจัยที่มีกำลังเป็นปกติ ที่จะทำให้จิตและเจตสิกประเภทนั้น ๆ เกิดขึ้นอีกในอนาคตนั่นเอง
เพราะฉะนั้นชาตินี้ ส่วนใหญ่ อุปนิสัยที่มีกำลังเป็นอย่างไรก็จะสืบต่อติดตามสะสมไป เป็นปกตูปนิสสยปัจจัยที่จะทำให้เกิดสภาพธรรมที่มีกำลังเป็นปกติที่จะเกิดต่อไปในอนาคตอย่างนั้น ๆ ซึ่งท่านผู้ฟังจะเห็นได้ว่า แม้ในปัจจุบันชาตินี้เอง ท่านผู้ฟังสะสมอุปนิสัยใหม่ ๆ บ้างไหม ชีวิตส่วนตัวประจำวันของแต่ละคน ซึ่งแต่ละคนย่อมทราบ แต่ก่อนนี้เคยเป็นอย่างไร แต่ในภายหลังหรือว่าในวัยหลังก็เริ่มสั่งสมอุปนิสัยปัจจัยใหม่ได้
การศึกษาทั้งหมดตั้งแต่เด็กจนโต จะเห็นได้ว่า เป็นปกตูปนิสสยปัจจัยที่จะทำให้จิตและเจตสิกหลัง ๆ เกิดขึ้น ท่านผู้ฟังศึกษาวิชาการเรื่องอะไร ความคิดของท่านในขณะนั้นก็จะเกิดขึ้นน้อมไปสู่เรื่องนั้น ๆ ที่เคยศึกษา ไม่ว่าท่านจะศึกษาวิชาการทหาร การแพทย์ การค้าธุรกิจต่าง ๆ แต่ละคนก็มีอุปนิสสยปัจจัย คือ ปกตูปนิสสยปัจจัยที่ได้เคยเกิดแล้วที่ได้เคยศึกษาแล้วนั่นเอง เป็นปัจจัยทำให้ในขณะนี้เกิดคิดในเรื่องนั้น ๆ ขึ้น หรือในทางธรรม ท่านที่ไม่เคยสวดมนต์เลย ก็เริ่มท่อง เริ่มสวด จนในที่สุดก็คล่อง หรือชำนาญ นั่นก็เป็นเพราะปกตูปนิยยปัจจัย อาศัยการสะสมในปัจจุบันชาตินี่เอง ทีละเล็กทีละน้อย จนในที่สุดก็เป็นความชำนาญ เป็นปัจจัยที่มีกำลังตามปกติกระทำให้จิตและเจตสิกเกิดขึ้นได้