อยากสงบ แล้วจะสงบได้อย่างไร

ผู้ฟัง    ขณะที่นั่งนั้นไม่ฟุ้งซ่าน จิตถึงจะสงบ แต่ขณะใดที่ฟุ้งซ่าน จิตไม่สงบ ดิฉันก็ไม่ทราบเหมือนกันว่า เป็นเพราะเหตุใด เป็นการบังเอิญเหมือนกัน

ส.   สงบต้องหมายถึงกุศลที่ปราศจากโลภะ โทสะ และโมหะ อย่าลืม ถ้าไม่ใช่แล้วไม่ใช่ความสงบ

ผู้ฟัง    ตอนโน้นคิดว่าใช่ค่ะ นี่คือความสุขที่ได้รับจากการปฏิบัติ เข้าใจอย่างนี้จริงๆ แล้วติดใจในอารมณ์นั้นมาก

ส.   กำลังติดใจก็เป็นลักษณะของโลภะแล้ว 

ผู้ฟัง    แล้วพอนั่งคราวหลังก็นึกถึงอารมณ์นั้น ครั้งนั้นเคยนั่งแล้วก็ได้รับความสงบอย่างนั้น พอนั่งอีกครั้งไม่เจอ ไม่อีกอีกแล้วจิตใจกำลังเป็นอารมณ์ของโลภะ ครั้งก่อนเคยนั่งได้สงบ คราวนี้ไม่สงบ นั่งแล้วก็ลุก ลุกแล้วก็นั่ง หลายครั้งทีเดียว แล้วโทสะเกิดก็ไม่รู้อีก

ส.   เพราะฉะนั้น ท่านผู้ฟังต้องรู้ถึงจุดแยกตอนนี้ระหว่างความสงบกับโลภะ ถ้ายังไม่รู้ว่า ทั้งหมดที่ปฏิบัติมาแล้ว แท้ที่จริงเป็นความสบาย เป็นความพอใจ เป็นความชอบ เป็นความต้องการ จึงนั่งแล้วอยากให้เป็นอย่างนั้นอีก จะเป็นความสงบได้อย่างไรคะ ความสงบเกิดได้ด้วยปัญญาแม้ในขณะนี้

นี่จึงจะเป็นความสงบจริงๆ สามารถสงบได้โดยปราศจากโลภะ โทสะ โมหะ และรู้ด้วยว่า จิตสงบเพราะอะไร จะต้องมีปัจจัยที่ถูกต้อง ไม่ใช่อยากจะสงบ เลยไปนั่ง เพราะต้องการความสบายอย่างนั้น แล้วถือว่าความสบายนั้นเป็นความสงบ นั่นไม่ใช่ความสงบแล้ว ที่อยากไปนั่ง ต้องการอย่างนั้น ไม่ใช่ความสงบเลย

ผู้ฟัง    ตอนโน้นก็ยังไม่รู้เหมือนกัน ดิฉันจะเล่าให้ฟังตอนที่ดิฉันยังไม่ได้เจริญสติ ดิฉันไม่รู้จะเชื่ออย่างไร เพราะดิฉันเป็นคนที่จะเชื่อต้องฟังให้รู้เรื่องจริงๆ

ส.   หลายท่านจะไม่เชื่อที่บอกว่า ที่กำลังจดจ้องเป็นสมาธินั้นไม่สงบ เพราะฉะนั้น ท่านผู้ฟังต้องแยกกันแล้ว สมาธิ สมถะ วิปัสสนา บางครั้งในพระไตรปิฎกใช้คำว่า สมาธิ เท่านั้น แต่ทรงมุ่งหมายถึงสัมมาสมาธิ ซึ่งเป็นไปพร้อมกับความสงบและปัญญา แม้จะเป็นปัญญาต่างขั้น เวลาที่ทรงแสดงธรรมถึงฌานขั้นต่างๆ ก็ทรงใช้คำว่า “สมาธิ” แต่ก็อย่าเข้าใจผิดว่า แม้มิจฉาสมาธิก็ทรงมุ่งหมายในที่นั้น เพราะเหตุว่าถึงแม้จะใช้คำกลางว่า สมาธิ แต่ถ้าเป็นเรื่องของกุศลฌาน ย่อมหมายความถึงสัมมาสมาธิที่ต้องเกิดพร้อมกับความสงบ อย่าทิ้งคำว่า ความสงบ และบางแห่งจะใช้คำชัดทีเดียวว่า ที่อธิบายลักษณะของสมาธิว่า สมาธิซึ่งเป็นกุศลนั้นมุ่งหมายสมาธิที่เกิดพร้อมกับความมั่นคงของความสงบ ต้องมีความสงบอยู่ด้วยถ้าเป็นกุศล แต่ไม่ใช่ความสบาย แล้วไปถือว่า ความสบายนั้นคือความสงบ โดยปัญญาไม่ได้รู้เลยในสิ่งที่ปรากฏว่าเกิดขึ้นได้อย่างไร