ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล อย่างไร

ผู้ฟัง    แล้วอย่างที่อาจารย์บอกว่า ไม่มีสัตว์ ไม่มีตัวตน อย่างพระพุทธเจ้าบอกว่า บุคคลทุกคนมีกรรมเป็นที่พึ่ง แล้วต้องได้รับผลของกรรม

ส.   แต่ไม่ได้บอกว่า มีตัวตนเป็นที่พึ่งใช่ไหมคะ กรรมก็ไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล เป็นธรรมที่เกิดขึ้นเป็นกุศลกรรมหรืออกุศลกรรม แล้วก็ดับไป เป็นเหตุเป็นปัจจัยที่จะให้จิตเกิดขึ้นรับผลของกรรมเป็นวิบากทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ขณะที่กำลังเห็น ก็ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ขณะที่กำลังได้ยิน เกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย แล้วก็ดับไป ก็ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ทั้งเหตุและผล กรรมซึ่งเป็นเหตุก็ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล วิบากจิตทั้งหลายซึ่งเป็นผลเกิดขึ้นเห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส ก็ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล เกิดขึ้นแล้วก็ดับไป