สงสัยเกี่ยวกับอายตนะภายใน ภายนอก

ถ. มีข้อสงสัยเกี่ยวกับอายตนะภายใน ภายนอก

สุ. อายตนะแปลว่าอะไร คืออะไรในขณะนี้

ถ , คือ ที่เกิด บ่อเกิด

สุ. ขณะนี้อยู่ที่ไหน

ถ , อยู่ที่ใจ

สุ. อย่างเดียวหรือ

ถ , ทั้งภายใน ภายนอก มีตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ และรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ และธัมมารมณ์ สงสัยว่า จะจัดอายตนะทั้งภายในและภายนอก ให้เห็นเป็นนามรูปโดยลักษณะอย่างไร

สุ. นามธรรมมีจริง ใช่ไหม สภาพรู้ ธาตุรู้มีจริงขณะไหน ท่านกำลัง นอนหลับสนิท สามารถที่จะรู้ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรมได้ไหม

ถ . นอนหลับสนิท ผมเข้าใจว่า ถีนมิทธะครอบงำอย่างที่สุดหรือเปล่า คือ ง่วงเหงาหาวนอนถึงที่สุดจนไม่รู้

สุ. เมื่อคืนนี้นอนหลับหรือเปล่า

ถ . หลับ

สุ. ขณะที่กำลังนอนหลับเห็นอะไร ได้ยินอะไรบ้างหรือเปล่า

ถ . จักขุไม่ได้ทำกิจ

สุ. ขณะนั้นไม่รู้อะไรเลย ใช่ไหม เพราะฉะนั้น ทางที่จะรู้มี ๖ ทาง เป็นอายตนะ ๖ เพราะว่าเป็นที่ประชุม ที่ต่อกับอารมณ์ ทำให้เกิดสภาพรู้ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ

ถ . หมายถึงเวลาที่จักขุกระทบรูปภายนอกพึงทราบด้วยใจใช่ไหมว่า ได้เห็นแล้ว

สุ. จักขุปสาทเป็นรูปธรรม จักขุปสาทไม่เห็น

ถ . ไม่เห็น ส่วนนามธรรมขณะนั้นรู้ แต่ไม่เห็น ใช่ไหม

สุ. ขณะนี้กำลังเห็น ใช่ไหม เป็นนามธรรมใช่ไหมที่กำลังเห็น เป็นสภาพรู้สิ่งที่ปรากฏ นี่คือความหมายของนามธรรม แต่ถ้าไม่มีจักขุปสาทเห็นไม่ได้ ถ้า ไม่มีรูปารมณ์กระทบจักขุปสาทก็เห็นไม่ได้

ถ . เวลานอนเกิดเป็นภาพปรากฏขึ้นมาทางใจ ทำไมรู้สีมืดขาวสว่างนั้นได้

สุ. นั่นคิดนึก

ถ . และจะจัดอายตนะภายใน ภายนอกว่า เป็นนาม เป็นรูปได้อย่างไร

สุ. เวลานี้ตาอยู่ที่ไหน ที่กำลังเห็น เห็นอะไร

ถ . เห็นรูป

สุ. เห็นรูปภายนอก ใช่ไหม และตาอยู่ที่ไหน

ถ . ถ้าจะพูดว่าตาอยู่ที่ไหน ก็อยู่ไม่ได้ เพราะตาเป็นอนัตตา ไม่รู้อยู่ที่ไหนในโลก

สุ. ต้องมีที่อยู่ นามธรรมในภูมิที่มีขันธ์ ๕ ต้องเกิดที่รูป จะเกิดลอยๆ ข้างนอกรูปไม่ได้เลย เพราะฉะนั้น ตากระทบกับรูป ทำให้เกิดการเห็น [แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 1598]

ถ . พระผู้มีพระภาคตรัสว่า เพราะนามรูปเป็นปัจจัย คือ ตากระทบรูป ทำให้เกิดจักขุวิญญาณ จะใช่ปฏิจจสมุปบาทหรือเปล่า

สุ. ไปอีกเรื่องหนึ่งแล้ว

ถ . เพราะมีตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ในโลกนี้ วิญญาณจึงเกิดขึ้น ใช่ไหมเพราะมีเหตุปัจจัย ๒ อย่าง ถ้าหากรูปนาม ๒ อย่างนี้ดับ วิญญาณดับไหม

สุ. ถ้าหมดเหตุปัจจัยที่จะให้เกิด จะเกิดต่อไปได้ไหม

ถ . ก็ไม่เกิด เหมือนเทียบที่ดับ

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 1599