ขณะนี้รู้สภาวะ (สภาพ) ที่เป็นจิตจริงๆ หรือเปล่า
ผู้ถาม คุณพ่อท่านชื่นชมว่า แม้ท่านอาจารย์สุจินต์จะเป็นผู้หญิง ก็เก่งๆ ทั้งนั้น ท่านชอบพูดชื่นชมอย่างนี้เสมอ ณ ปัจจุบันนี้คุณพ่อดิฉันสิ้นบุญไปแล้ว ๑๖ ปี ส่วนดิฉันมีความรู้สึกเหมือนกับว่า สัญญาแห่งความทรงจำนั้นกำลังจะถูกรื้อฟื้นขึ้นมาใหม่อีกครั้ง เมื่อวันหนึ่งดิฉันได้เปิดวิทยุฟังคำบรรยายของท่านอาจารย์ทางสถานีวิทยุ สทร. ออกอากาศเวลา ๖ น. – ๗ น. ฟังใหม่ๆ ในครั้งแรกๆ ก็มีความรู้สึกว่า เป็นธรรมที่ดิฉันคุ้นเคยมาก่อนแล้ว ทั้งๆ ที่บางครั้งก็ฟังไม่เข้าใจ แต่ชอบฟัง เหมือนพอจะรู้ข้อธรรมเป็นเค้าลางอยู่บ้างค่ะ ซึ่งคำศัพท์ธรรมต่างๆ ดิฉันฟังมาจนคุ้นหู เช่น จิต เจตสิก รูป และอื่นๆ อีกหลายคำ เพียงแต่ดิฉันไม่รู้ความหมายที่แท้จริงว่า คืออะไร
คุณธิดารัตน์จะอธิบายตรงนี้ไหมคะ จิต เจตสิก รูป
อ.ธิดารัตน์ จิตก็มีลักษณะ คือ เป็นสภาพรู้ ที่เป็นใหญ่ในการรู้ ส่วนเจตสิก โดยธรรม ทั้งจิต และเจตสิกต้องมีการเกิดขึ้น และเกิดขึ้นโดยต้องอาศัยกัน จะไม่มีจิตเพียงอย่างเดียว แต่ขณะที่มีจิตต้องมีเจตสิกเกิดร่วมด้วย เพราะฉะนั้นเจตสิกก็เป็นนามธรรมอีกประเภทหนึ่งที่มีกิจหน้าที่ต่างๆ เฉพาะของเขา เจตสิกก็จะมีลักษณะที่ต่างๆ กันไปถึง ๕๒ ประเภท แต่เวลาที่เกิดกับจิตก็ตามสมควร จิต ๑ ขณะ หรือ ๑ ประเภท จะมีเจตสิกอย่างน้อย ๗ ประเภท อย่างเช่นจิตเห็น ที่ทำหน้าที่เห็นนั่นเอง อันนี้คือตัวอย่าง ส่วนจิตอื่นๆ ก็จะมีจิตที่เป็นกุศลจิต ก็จะต้องมีกุศลเจตสิกที่เกิดร่วมด้วย ก็จะทำกิจหน้าที่ คือ เป็นนามธรรมหรือเป็นสภาพรู้เหมือนกัน จิตมีหน้าที่ คือ เป็นใหญ่ในการรู้ เจตสิกก็จะมีหน้าที่ที่รู้ในสิ่งที่จิตรู้ โดยลักษณะเฉพาะของเจตสิกนั้นๆ
ส่วนรูปธรรมเป็นสภาพที่ไม่รู้อะไร ใช้คำว่า “รูปธรรม” และรูปธรรมที่เราสามารถเห็นได้ในชีวิตประจำวัน ก็คือ สี หรือสิ่งที่ปรากฏทางตา เราจะรู้สีนั้นได้ ก็เมื่อมีจิตรู้สีนั้นเอง ก็คือจิตเห็น จิต และเจตสิกก็ทำหน้าที่ และรูปธรรมก็เป็นอารมณ์ของจิต คือ ถูกจิตรู้ อันนี้เป็นการทำงานซึ่งกัน และกัน คือ ธรรม ที่ท่านใช้คำว่า “ธรรม” คือ สิ่งที่มีจริง และมีลักษณะเฉพาะของแต่ละสภาพนั้น รูปธรรมก็คือลักษณะเฉพาะของเขา คือ เป็นสภาพที่ไม่รู้อะไร ไม่รู้อารมณ์ ส่วนนามธรรมเป็นสภาพรู้อารมณ์ นามธรรม ก็ได้แก่จิต และเจตสิก
สุ. ขอร่วมสนทนาด้วยนะคะ เพราะเหตุว่าการฟังธรรม ไม่ว่าจะฟังเมื่อไร เพื่อจะได้รู้สิ่งที่ได้ยินได้ฟังเพิ่มขึ้น เราคงไม่วิเคราะห์ว่า จิตหมายถึงอะไร แปลว่าอะไร มาจากคำอะไร ธาตุชนิดไหน ภาษาบาลีว่าอย่างไร แต่ขณะนี้มีจิตหรือเปล่า แค่นี้ เรายังไม่ได้ศึกษาธรรม เพียงแต่ความคุ้นเคย ความคุ้นหู เพราะว่าเราก็ใช้คำนี้ในภาษาไทย มีใครไม่เคยได้ยินคำว่า “จิต” บ้างไหมคะ ไม่มี เพราะฉะนั้นทุกคนมีจิตแน่ เดี๋ยวนี้มีไหมคะ จิต จิตกำลังทำอะไร เห็นไหมคะ ถ้าไม่รู้จักจิตจริงๆ หาจิตไม่เจอ เพียงแค่รู้ว่ามีจิต แต่ยังไม่รู้จริงๆ ว่า จิตมีลักษณะอย่างไร และขณะนี้กำลังเป็นจิตอะไร และจิตนั้นอยู่ที่ไหน กำลังทำอะไรด้วย
ธรรมที่พระผู้มีพระภาคทรงตรัสรู้ ตรัสรู้ความจริงทั้งหมดที่มี ซึ่งสามารถจะเข้าใจได้ในขณะที่กำลังฟังธรรม เช่น ขณะนี้ถ้าจะกล่าวว่า ทุกคนกำลังเห็น ดูเป็นเรื่องธรรมดา ไม่น่าอัศจรรย์ ใช่ไหมคะ ทุกคนกำลังเห็น แต่ถ้าบอกว่า ไม่ใช่เราเห็น แล้วอะไรเห็น ตอบได้ไหมคะ คนที่ศึกษามาก่อน ตอบเร็วเลยค่ะ จิตเห็น แต่ไม่ได้หมายความว่า รู้จักจิตจริงๆ รู้สภาวะ สภาพที่เป็นจิตจริงๆ
ที่มา ...