วิญญาณธาตุ หรือมโนธาตุ หรือมโนวิญญาณธาตุ
สุ. เพราะฉะนั้นเวลานี้เรารู้จักจิตอะไรบ้าง อย่างมโนทวาราวัชชนะเป็นวิญญาณธาตุ หรือมโนธาตุ หรือมโนวิญญาณธาตุ
นี่เป็นการที่จะตรวจสอบความเข้าใจของเราว่า เราลืมหรือเปล่า หลังจากที่ได้ฟังแล้ว วิธีที่จะทดสอบ ก็คือคิดหลายนัย นัยนี้บ้าง นัยนั้นบ้าง จะทำให้รู้ว่า เราเข้าใจจริงๆ ไม่สับสน และไม่คลาดเคลื่อน และไม่ลืมด้วย เพราะว่าพระอภิธรรม หรือว่าธรรมเป็นเรื่องที่ละเอียดมาก ลืมได้ง่าย หลงได้ง่ายด้วย ถ้าไม่เข้าใจให้มั่นคง
เพราะฉะนั้นอย่างมโนทวาราวัชชนจิต รู้จักชื่อนี้ใช่ไหมคะ เป็นวิถีจิตขณะแรกทางมโนทวาร เป็นวิญญาณธาตุ รู้ได้เฉพาะอารมณ์เดียวทางทวาร ๕ หรือว่าเป็นมโนธาตุ รู้ได้ ๕ อารมณ์ หรือว่าเป็นมโนวิญญาณธาตุ รู้ได้ทุกอารมณ์
นี่คือการที่สามารถเข้าใจได้ว่า จิตที่เราได้ยินชื่อมาแล้ว อย่างจักขุวิญญาณสามารถเห็นอย่างเดียว แต่สัมปฏิจฉันนะกับปัญจทวาราวัชชนะสามารถจะรู้อารมณ์ได้ทั้ง ๕ ทีละทวาร แต่สำหรับมโนทวาราวัชชนะ ไม่มีอารมณ์ใดเลยซึ่งมโนทวาราวัชชนะ ไม่รู้ เพราะฉะนั้นเกิดได้กี่ทวาร และเป็นมโนวิญญาณธาตุ หรือมโนธาตุ หรือวิญญาณธาตุ
นี่ก็คือความเข้าใจของเรา หลังจากได้ยินชื่อจิตแล้วก็เติมนิดหนึ่งว่า เป็นประเภทไหน ในประเภทของวิญญาณธาตุ มโนธาตุหรือมโนวิญญาณธาตุ
ต้องให้คนอื่นบอกหรือเปล่าคะ หรือจากการที่เราเข้าใจ แล้วก็รู้ว่ามโนทวาราวัชชนจิตทำโวฏฐัพพนกิจทางปัญจทวาร เพราะจะต้องเกิดก่อนกุศลจิต และอกุศลจิต แม้ว่าจะทำอาวัชชนกิจทางมโนทวาร ก็เกิดก่อนกุศลจิต และอกุศลจิต
เพราะฉะนั้นมโนทวาราวัชชนจิตรู้อารมณ์ได้กี่ทวาร ทั้ง ๖ และความจริงก็คือว่า สามารถจะรู้อารมณ์ได้ทั้งหมด ไม่มีอารมณ์อะไรที่มโนทวาราวัชชนจิตไม่รู้ หรือไม่เป็นอารมณ์ แม้นิพพาน ก็เป็นอารมณ์ของมโนทวาราวัชชนจิต
นี่เป็นการที่ต่อไปถ้าเรามีความเข้าใจอย่างมั่นคง เวลาได้ยินได้ฟังอะไร อย่าผ่าน แต่พยายามเข้าใจให้ถูกต้องในความชัดเจนของสภาพธรรมนั้นๆ ก็จะทำให้ไม่ลืมค่ะ
อุไรวรรณ ผู้ถามสรุปมาว่า กระผมมีความสนใจใคร่ศึกษาในพระอภิธรรมมาก และสนใจในการปฏิบัติ
สุ. สนใจปฏิบัติ หรือว่าสนใจที่จะเข้าใจสิ่งที่มีจริงๆ ในขณะนี้ ต้องคิดแล้วใช่ไหมคะ มิฉะนั้นแล้วก็จะผิดทางอีก
ที่มา ...