จะเริ่มต้นในการศึกษาพระธรรมอย่างไร

    ผู้ฟัง มีคำถามอยากจะถามว่า การเรียนธรรม จะมีการเรียนเริ่มจากเบื้องต้นไปถึงขั้นกลาง ขั้นสูง อยากจะเรียนถามอาจารย์ว่า สำหรับผู้ที่ไม่ได้ศึกษามาเท่าที่ควรพุทธศาสนิกชนส่วนใหญ่ก็ทำทานเป็นพื้นฐานเบื้องต้น ทีนี้เพื่อที่จะได้พิจารณาธรรมอย่างที่ท่านอาจารย์อธิบายชี้แจงมา หรือตามหนังสือที่ผมเคยอ่านของท่านอาจารย์ หรือเทปธรรม จะมีหลักเกณฑ์ หลักการอย่างไร ที่เราเป็นผู้เริ่มต้นครับ

    ท่านอาจารย์ คือเมื่อศึกษาธรรม การเริ่มต้นคือ ต้องรู้ว่าธรรมคืออะไร ทุกอย่างที่ได้ยินต้องมีความเข้าใจที่ถูกต้องก่อนว่า สิ่งนั้นเป็นอะไร แล้วจึงจะศึกษาเรื่องสิ่งนั้นต่อไปได้ ถ้ามีความเห็นความเข้าใจถูกต้องว่า ทุกอย่างเป็นธรรม เพราะเหตุว่ามี จริง ปรากฏ แล้วจะได้ศึกษาเรื่องของสภาพธรรมที่มีจริง ที่ปรากฏให้ถูกต้องยิ่งขึ้น ทุกคำไม่ควรจะผ่านไป โดยการคิดว่าเข้าใจ แล้วหรือรู้ แล้ว เพราะว่าความจริงเพียงได้ยินเท่านั้นเอง แล้วได้ยินก็ยังไม่ แล้ว ก็คงจะต้องได้ยินอีกบ่อยๆ จนกว่าจะมีความเข้าใจในลักษณะของสภาพธรรมจริงๆ ไม่ใช่เพียงแต่เรื่องราวของสภาพธรรมเท่านั้น

    เพราะฉะนั้น เริ่มต้นศึกษาธรรมคือเข้าใจให้ถูกต้องว่า ธรรมคืออะไร แล้วก็ศึกษาไปตามลำดับ เช่นเมื่อเข้าใจ แล้วว่าทุกอย่างที่มีจริงเป็นธรรม ซึ่งมีลักษณะเฉพาะอย่างเปลี่ยนแปลงไม่ได้เลย แม้พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าจะเปลี่ยนแปลงลักษณะของธรรมได้ไหมคะ ไม่ได้ ด้วยเหตุนี้จึงทรงแสดงธรรมว่า เป็นธรรม ไม่ใช่พระองค์เป็นผู้สร้างธรรม แต่ว่าธรรมมีลักษณะเป็นจริงอย่างไร เกิดขึ้นได้อย่างไร และดับไป เป็นลักษณะของสภาพธรรมแต่ละอย่างอย่างไร ก็ทรงแสดงตามความเป็นจริงอย่างนั้นถ้ามีความเข้าใจอย่างนี้เราก็สามารถที่จะตอบตัวเราเองได้ เวลาที่เกิดอะไรขึ้นก็ตาม ก็สามารถจะรู้ได้ว่า ไม่ว่าจะอะไรทั้งนั้นก็เป็นธรรม เสียงเป็นธรรม ได้ยินเป็นธรรมคิดนึกเป็นธรรม สุขเป็นธรรม ทุกข์เป็นธรรม ทุกอย่างที่เคยเป็นเราในชีวิตประจำวันเป็นธรรมทั้งหมด มีลักษณะเฉพาะอย่างๆ