พระรัตนตรัย

ที่เคารพมี ๓ ใช่ไหมสูงสุด พระรัตนตรัย พระพุทธรัตน พระธรรมรัตน และพระสังฆรัตน ต้องเข้าใจ ๓ คำนี้ด้วย ว่าพระพุทธรัตน ทุกคนก็เพียงแต่รู้จักชื่อ กราบไหว้ นอบน้อมมานาน แต่ไม่รู้พระคุณมหาศาล ว่าเพียงไม่กี่คำที่ได้ฟัง ก็ทำให้เกิดปัญญา ความเห็นที่ถูกต้อง ซึ่งจะนำไปสู่ความเบาใจ ความสบายใจ ที่คลายการที่เราเคยเป็นทุกข์เดือดร้อนหนักหนา ว่ามีสิ่งนั้นสิ่งนี้ แล้วก็ต้องทำสิ่งนั้นสิ่งนี้ ก็เป็นเรื่องของธรรมทั้งหมด คิดก็ใช่ ก็เป็นธรรม คิดดีก็เป็นธรรม คิดไม่ดีก็เป็นธรรม ทั้งหมดเป็นธรรม แต่ว่าแค่นั้นเอง แล้วก็จากโลกนี้ไป ฝันค้างร่างจมดิน ใช่ไหม เพราะว่าคิดอยู่ตลอดเวลา ในที่สุดก็คือว่า อยู่ที่ไหน

เพราะฉะนั้นจริงๆ แล้วคุณของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าประมาณไม่ได้เลย เมื่อมีความเข้าใจ เพราะฉะนั้นยิ่งเข้าใจเท่าไร พระคุณใครจะเปรียบปานได้ เพราะว่าเท่าที่ฟัง ยังเพียงแค่ผิวเผิน ยังอีกมาก เพราะว่าการแสดงธรรมของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ต้องเป็นไปตามลำดับของความเข้าใจ จนถึงการประจักษ์แจ้งแทงตลอด ที่เราใช้คำว่าอริยสัจธรรม ก็คือ ธรรมอย่างนี้ แต่ว่าขณะที่เริ่มเข้าใจอย่างนี้ ทำให้คนนั้น ยังไม่ถึงความเป็นพระอริย เพราะเหตุว่าสภาพธรรมนั้น ยังไม่ปรากฏต่อปัญญา ที่เพียงเริ่มฟัง แต่ถ้าปัญญานั้นฟัง และก็ละคลายความติดข้องมากขึ้น สภาพธรรมทั้งหลายที่เป็นฝ่ายดี ก็เจริญมากขึ้น จนสามารถประจักษ์แจ้งความจริงเดี๋ยวนี้ ที่ถูกปิดบังไว้นานแสนนานด้วยความไม่รู้

เพราะฉะนั้นขณะนั้นก็เป็นอภิสมัย สมัยที่ประเสริฐยิ่ง คือ สามารถประจักษ์แจ้งความจริงของคำที่ได้ฟัง และรู้ว่าจริง ถ้าคำที่ได้ฟังเป็นสิ่งที่จริง ก็สามารถประจักษ์แจ้งจริงอย่างนั้น จึงสามารถที่จะละกิเลส ละคลายความเป็นตัวตนได้ ด้วยเหตุนี้ธรรมรัตน คือ ธรรมที่เป็นปัญญา ที่ทำให้เข้าใจสภาพธรรม ธรรมทั้งหมดที่นำไปสู่การรู้แจ้งอริยสัจธรรม เป็นธรรมรัตน เพราะเหตุว่าอกุศลก็เป็นธรรม มีจริงทุกอย่าง สิ่งหนึ่งสิ่งใดก็ตามที่มีจริงๆ เป็นธรรมทั้งหมดเลย

เพราะเหตุว่าคำว่า ธรรม หมายความถึง สิ่งที่มีจริง ด้วยเหตุนี้ โกรธก็จริง นำไปสู่การรู้แจ้งอริยสัจธรรมได้ไหม ไม่ได้ เป็นธรรม แต่ไม่ใช่ธรรมรัตน เพราะฉะนั้นธรรมรัตน ใช้คำว่า โพธิปักขิยธรรม ธรรมทั้งหลายที่นำไปสู่ การรู้แจ้งอริยสัจธรรม ซึ่งก็ต้องเป็นธรรมฝ่ายดีทั้งหมด แต่ต้องประกอบด้วยปัญญา เพราะว่าดีเท่าไร แต่ไม่รู้ความจริง ไม่มีปัญญา ก็ไม่สามารถที่จะรู้แจ้ง สิ่งที่กำลังมีในขณะนี้ได้

ด้วยเหตุนี้ก็เริ่มรู้จักพระรัตนตรัย และเห็นคุณของพระรัตนตรัยว่า ผู้ที่ได้ทรงตรัสสูงสุด ถ้าไม่มีการตรัสรู้ของพระองค์ เราจะไม่มีโอกาสได้ฟังคำ ที่เรากำลังเริ่มเข้าใจสิ่งที่มีเดี๋ยวนี้เลย เพราะฉะนั้นไม่มีใครเปรียบปานได้ ในสากลจักรวาล ที่พระองค์ได้ทรงแสดงธรรม ทรงตรัสรู้ และพระธรรมที่ได้ทรงแสดงไว้ นำไปสู่การเกิดความเข้าใจที่ถูกต้อง ซึ่งใครก็ให้ไม่ได้ ซื้อหาได้ไหม คนนั้นเป็นพระอริยบุคคล เอาเงินไปซื้อหน่อย ขายเท่าไร ก็จะพยายามซื้อ ไปพยายามหามา ไม่มีทาง เพราะฉะนั้นรัตนนี้มีค่าเหนือสิ่งใดทั้งสิ้น เพราะเงินหรืออะไร ก็ไม่สามารถจะซื้อได้

เพราะฉะนั้นคุณค่ามหาศาล พระพุทธรัตน พระธรรมรัตน และผู้ที่ได้รู้แจ้งสภาพธรรมตามความเป็นจริง ดับกิเลสได้ตามลำดับขั้น ตั้งแต่เป็นพระโสดาบัน ซึ่งประจักษ์แจ้งความจริง ตามที่ได้ฟังทุกอย่าง ละความเห็นผิดว่าเป็นเรา ไม่เหลืออีกเลย ไม่มีอีกเลย เพราะต้องรู้ความจริงทั้งหมดทุกอย่าง ว่าเป็นธรรมแต่ละหนึ่ง บุคคลเหล่านั้นต่างหาก ที่เป็นพระสังฆรัตน ไม่ใช่ภิกษุที่เราเห็น นั่นไม่ใช่สังฆรัตน แต่จะเป็นภิกษุหรือเป็นคฤหัสถ์ก็ตาม ปัญญาที่ได้รู้แจ้งสภาพธรรมนั่นเองเป็น สังฆรัตน เพราะเหตุว่าเป็นผู้ที่ได้ประจักษ์แจ้งความจริง แต่ไม่ถึงความเป็นพุทธรัตน เพราะฉะนั้นก็เป็นสิ่งที่เป็นชีวิตประจำวัน ไม่ได้ฟังธรรมเมื่อไร ก็เหมือนนอนหลับในความมืด ทุกชาติไป