มโนวิญญาณธาตุ

มโนวิญญาณธาตุ

มโนวิญญาณ (สภาพที่รู้แจ้งทางใจ) + ธาตุ (สภาพที่ไม่ใช่สัตว์ ฯ)

ธาตุคือสภาพที่รู้แจ้งทางใจ หมายถึง จิต ๗๖ ดวง นอกเหนือจากปัญจวิญญาณธาตุ ๑๐ ดวง และมโนธาตุ ๓ ดวง จิต ๗๖ ดวงนี้ เป็นมโนวิญญาณธาตุ เพราะรู้อารมณ์ได้ทั้ง ๖ อารมณ์ และเกิดได้ทั้ง ๖ ทวาร และวิบากจิตบางดวงที่ทำกิจปฏิสนธิ ภวังค์ จุติ ก็รู้อารมณ์ได้โดยไม่ต้องอาศัยทวาร

จิต ๘๙ ดวง จำแนกโดยความเป็นธาตุได้ ๗ อย่าง คือ

๑.จักขุวิญญาณธาตุ ได้แก่ จักขุวิญญาณ ๒ ดวง

๒.โสตวิญญาณธาตุ ได้แก่ โสตวิญญาณ ๒ ดวง

๓.ฆานวิญญาณธาตุ ได้แก่ ฆานวิญญาณ ๒ ดวง

๔.ชิวหาวิญญาณธาตุ ได้แก่ ชิวหาวิญญาณ ๒ ดวง

๕.กายวิญญาณธาตุ ได้แก่ กายวิญญาณ ๒ ดวง

๖.มโนธาตุ ได้แก่ สัมปฏิจฉันนจิต ๒ ดวง ปัญจทวาราวัชชนจิต ๑ ดวง

๗.มโนวิญญาณธาตุ ได้แก่ จิต ๗๖ ดวงที่เหลือ

(ดู ธาตุ ๑๘)