ลักษณะ อวิชชา ๒๕ อย่าง

อนุโมทนาค่ะ เคยได้อ่านไวพจน์ของคำว่า ปัญญา จาก web นี้มาครั้งหนึ่งแล้ว คราวนี้มีโอกาสได้รู้คำที่หมายถึงอวิชชา ไม่เคยได้รู้มาก่อนเลยว่ามีคำมากมายเพียงนี้

อนุโมทนาในความกรุณาค่ะ

ชื่อเยอะ ความหมายแยะ ตัวจริงร้ายกาจมากและรู้ยากมากทั้งๆ ที่มีเกือบตลอดเวลาที่ตื่น

อนุโมทนาคะ

ขออนุโมทนาค่ะ

ขอบคุณ และขออนุโมทนาค่ะ

สาธุ สาธุ สาธุ อนุโมทามิ และขอบพระคุณเป็นอย่างยิ่งค่ะ

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

นับยังไงก็ไม่ครบ 25 ครับ นับได้ 24

พระอภิธรรมปฎกวิภังคเลม ๒ ภาค ๑ - หนาที่ 461 - 466

อวิชชามีลักษณะ ๒๕

คือ ปญญา ชื่อวา ญาณ ปญญานั้น ยอมกระทําสัจจธรรม ๔ ซึ่งเปนผลและเปนผล ซึ่งเปนเหตุและเปนเหตุ ที่รูแลวใหปรากฏ แตอวิชชา นี้เกิดขึ้นแลว ยอมไมใหเพื่ออันกระทําสัจจธรรม ๔ นั้น ใหรู ใหปรากฏ เพราะฉะนั้น จึงชื่อวา อัญญาณ (ความไมรู) เพราะเปนขาศึกตอญาณ. ปญญา ชื่อวา ทัสสนะ (ความเห็น) ก็มี ปญญาแมนั้นยอมเห็น ซึ่งอาการแหงสัจจธรรม ๔ ตามที่กลาวนั้น แตอวิชชาเกิดขึ้นแลวยอมไมให เพื่อเห็นสัจจธรรม ๔ นั้น เพราะฉะนั้น จึงชื่อวา อทัสสนะ. ปญญา ชื่อวา อภิสมัย (ความตรัสรู) ก็มี ปญญานั้น ยอมตรัสรู อาการแหงสัจจธรรม ๔ ตามที่กลาวนั้น แตอวิชชาเกิดขึ้นแลวยอมไมใหเพื่อ ตรัสรูอริยสัจจะ ๔ นั้น เพราะฉะนั้น จึงชื่อวา อนภิสมัย.

ปญญา ชื่อวา อนุโพธะ (ความตรัสรูตาม) สัมโพธะ (ความ ตรัสรูพรอม) ปฏิเวธะ (การแทงตลอด) ก็มี ปญญานั้น ยอมตรัสรูตาม ยอมตรัสรูพรอม ยอมแทงตลอดอาการแหงสัจจธรรม ตามที่กลาวแลวนั้น แตอวิชชาเกิดขึ้นแลวยอมไมใหเพื่อตรัสรูตาม เพื่อตรัสรูพรอม เพื่อแทงตลอด สัจจธรรมนั้น เพราะเหตุนั้น จึงชื่อวา อนนุโพธะ อสัมโพธะ และ อัปปฏิเวธะ

ปญญา ชื่อวา สังคาหณา (ความถือเอาถูก) ก็มี ปญญานั้น ถือเอาแลว ทดลองแลว ยอมถือเอาอาการนั้น แตอวิชาเกิดขึ้นแลว ยอมไมให เพื่อถือเอา ทดลองแลวถือเอาอาการนั้น เพราะฉะนั้น จึงชื่อวา อสังคาหณา

ปญญา ชื่อวา ปริโยคาหณา (ความหยั่งโดยรอบ) ก็มี ปญญานั้น หยั่งลงแลว ชําแรกแลวซึ่งอาการนั้น ยอมถือเอา แตอวิชชาเกิดขึ้นแลว ไมไหเพื่อหยั่งลง ชําแรกแลวถือเอา เพราะฉะนั้น จึงชื่อวา อปริโยคาหณา

ปญญา ชื่อวา สมเปกขนา (ความพินิจ) ก็มี ปญญานั้น ยอม เพงอาการนั้นโดยสม่ําเสมอและโดยชอบ แตอวิชชาเกิดขึ้นแลว ยอมไมใหเพื่อ อันเพงอาการนั้นโดยสม่ําเสมอและโดยชอบ เพราะเหตุนั้น จึงชื่อวา อสมเปกขนา.

ปญญา ชื่อวา ปจจเวกขณา (ความพิจารณา) ก็มี ปญญานั้น ยอมพิจารณาอาการนั้น แตอวิชชาเกิดขึ้นแลวยอมไมใหเพื่ออันพิจารณาอาการ นั้น เพราะฉะนั้น จึงถือวา อปจจเวกขณา

กรรม อยางใดอยางหนึ่ง อันประจักษ ยอมไมมีแกอวิชชานี้ และ กรรมที่ตัวเอง (คืออวิชชา) ไมพิจารณาแลวกระทํา มีอยู เพราะเหตุนั้น อวิชชานี้จึงชื่อวา อัปปจจักขกรรม (มีกรรมอันไมพิจารณากระทําให ประจักษ) .

อวิชชานี้ ชื่อวา ทุมมิชฌะ (ความทรามปญญา) เพราะความ โฉดเฉา

อวิชชานี้ ชื่อวา พาลยะ (ความโงเขลา) เพราะความเปนธรรมชาติ โงเขลา

ปญญา ชื่อวา สัมปชัญญะ (ความรูทั่วพรอม) ก็มี ปญญานั้น ยอมรูทั่วซึ่งสัจจธรรม ๔ เปนผลและเปนผล ที่เปนเหตุและเปนเหตุโดยชอบ แตอวิชชาเกิดขึ้นแลว ยอมไมใหเพื่ออันรูทั่วซึ่งอาการนั้น เพราะฉะนั้น จึงชื่อวา อสัมปชัญญะ

อวิชชา ชื่อวา โมหะ (ความหลง) ดวยอํานาจแหงความโง.

อวิชชา ชื่อวา ปโมหะ (ความลุมหลง) ดวยอํานาจความหลงทั่ว.

อวิชชา ชื่อวา สัมโมหะ (ความหลงใหล) ดวยอํานาจความหลงพรอม.

อวิชชา ชื่อวา อวิชชา ดวยอํานาจอรรถมีอาทิวา ยอมรูสิ่งที่ไมควรรู.

อวิชชา ชื่อวา อวิชโชฆะ (โอฆะคืออวิชชา) เพราะยอมนําลง คือ ใหจมลงในวัฏฏะ.

อวิชชา ชื่อวา อวิชชาโยคะ (โยคะคืออวิชชา) เพราะประกอบ ไวในวัฏฏะ.

อวิชชา ชื่อวา อวิชชานุสัย (อนุสัยคืออวิชชา) ดวยอํานาจการละ ยังไมได และเพราะเกิดขึ้นบอยๆ 

อวิชชา ชื่อวา อวิชชาปริยุฏฐาน (การกลุมรุมจิตคืออวิชชา) เพราะยอมกลุมรุม ยอมจับ ยอมปลนกุศลจิต เหมือนพวกโจรซุมในหนทาง ปลนคนเดินทางฉะนั้น.

อวิชชา ชื่อวา อวิชชาลังคี (กลอนเหล็กคืออวิชชา) เพราะอรรถวา เมื่อลิ้มคือกลอนเหล็กที่ประตูเมืองตกไปแลวยอมตัดขาดซึ่งการออกไปภายนอก เมือง ของพวกคนภายในเมืองบาง ซึ่งการเขาไปภายในเมืองของพวกคน ภายนอกเมืองบาง ฉันใด อวิชชานี้ตกไปในกายนครของตนแหงบุคคลใด ยอมตัดขาดการดําเนินไปคือ ญาณอันใหถึงพระนิพพานของบุคคลนั้นฉันนั้น.

อวิชชา ชื่อวา อกุศลมูล เพราะอรรถวา อกุศลนั้นเปนมูล หรือ เพราะอรรถวา อวิชชาเปนมูลแหงอกุศลทั้งหลาย. ก็อกุศลมูลนั้น มิใชอื่น ในที่นี้ทรงประสงคเอา โมหะ เพราะฉะนั้น จึงชื่อวา อกุศลมูล คือ โมหะ.

บทวา อย วุจิจติ (นี้เรียกวา) ความวา พระผูมีพระภาคเจา ตรัสเรียกวา นี้ ชื่อวา อวิชชามีลักษณะอยางนี้

พึงทราบลักษณะอวิชชาดวยอํานาจบท ๒๕ ดวยประการฉะนี้ อนึ่ง อวิชชานี้มีลักษณะอยางนี้ แมตรัสวา ความไมรูในทุกข เปนตน ก็ยอมเปนสวนหนึ่งแหงทุกขสัจจะ เปนธรรมเกิดพรอมกัน ยอมกระทําทุกขสัจจะนั้นใหเปนอารมณ ยอมปกปดทุกขสัจจะนั้น. มิใชเปน สวนหนึ่งของสมุทยสัจจะ เปนธรรมเกิดพรอมกัน ยอมกระทําสมุทยสัจจะนั้น ใหเปนอารมณ ยอมปกปดสมุทยสัจจะนั้น. ไมเปนสวนหนึ่งของนิโรธสัจจะ ไมเกิดพรอมกัน ไมทํานิโรธสัจจะนั้นใหเปนอารมณ ยอมปกปดอยางเดียว. ไมเปนสวนหนึ่งแมแหงมรรคสัจจะ ไหเกิดพรอมกัน ไมทํามรรคสัจจะนั้น ใหเปนอารมณ ยอมปกปดอยางเดียว.

อวิชชายอมเกิดขึ้นเพราะความมีทุกขเปนอารมณ และยอมปกปดทุกข ที่เปนอารมณนั้น อวิชชายอมเกิดขึ้น เพราะความมีสมุทัยเปนอารมณ และ ยอมปกปดสมุทัยที่เปนอารมณนั้น อวิชชายอมไมเกิดขึ้นเพราะความมีนิโรธ เปนอารมณ และยอมปกปดนิโรธนั้น อวิชชายอมไมเกิดขึ้นเพราะความมีมรรค เปนอารมณ แตยอมปกปดมรรคนั้น.

สัจจะ ๒ ชื่อวา ลึกซึ้ง (คัมภีระ) เพราะเห็นไดโดยยาก สัจจะ ๒ ชื่อวา เห็นไดโดยยาก เพราะความเปนของลึกซึ้ง อีกอยางหนึ่ง อริยสัจคือ ทุกขนิโรธ เปนสภาพลึกซึ้งและเห็นไดโดยยาก.

บรรดาสัจจะเหลานั้น ขึ้น ชื่อวา ทุกข เปนสภาพปรากฏ แตที่ชื่อวา ลึกซึ้ง เพราะเปนลักษณะไดยาก. แมในสมุทัย ก็นัยนี้เหมือนกัน เปรียบเหมือนหนึ่ง ธรรมดาวา การกวน มหาสมุทรแลวนําเอาโอชะออกมาเปนภาระ (ของหนัก) ธรรมดาวา การขน ทรายจากเชิงเขาสิเนรุ ก็เปนภาระ ธรรมดาวา การบีบคั้นภูเขาแลวนํารสออกมา ก็เปนภาระ ฉันใด สัจจะทั้ง ๒ ก็ฉันนั้นเหมือนกัน ชื่อวา เห็นไดยาก เพราะความเปนภาวะลึกซึ้งโดยแท แตนิโรธสัจจะทั้งลึกซึ้งอยางยิ่ง และเห็น ไดยากอยางยิ่ง เพราะฉะนั้น ความบอดคือโมหะซึ่งปกปดอริยสัจ ๔ ที่ชื่อวา ลึกซึ้ง เพราะเห็นไดยาก และชื่อวา เห็นไดยาก เพราะความลึกซึ้ง ดวยประการฉะนี้ จึงตรัสเรียกวา อวิชชา

บทวาดวยนิเทศอวิชชา จบ