ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ
ผู้ฟัง ขอท่านอาจารย์อธิบายคำว่า “ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ”
ท่านอาจารย์ เป็นธรรม หรือไม่
ผู้ฟัง เป็นธรรม
ท่านอาจารย์ เป็นธรรมอะไร
ผู้ฟัง ก็ยังไม่เข้าใจว่าเป็นธรรมอะไร
ท่านอาจารย์ ยังไม่เข้าใจว่า เป็นธรรม ก็ต้องฟังตั้งแต่ต้นเลย แล้วฟังแล้วก็ต้องทบทวนด้วย เหมือนอย่างคำถามที่ว่าเมื่อครู่นี้ ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ เป็นเราปฏิบัติใช่หรือไม่
ผู้ฟัง จริงๆ แล้วไม่ใช่ และตัวเองก็ไม่เข้าใจเท่าไร และผู้ใหม่ก็มาถาม ก็ตอบไม่ได้
ท่านอาจารย์ ต้องรู้ก่อนว่า ธรรมคืออะไร
ผู้ฟัง ธรรมคือสิ่งที่มีจริงๆ
ท่านอาจารย์ ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบเป็นอะไร
ผู้ฟัง ก็ยังตอบไม่ได้
ท่านอาจารย์ ยังไม่ได้เข้าใจธรรม ต้องตั้งแต่ต้นตามลำดับ และการที่ว่า เข้าใจธรรม ตั้งแต่ต้นตามลำดับ จะเห็นได้ว่า จนกระทั่งถึงความเป็นพระอรหันต์ ไม่พ้นจากเข้าใจธรรมยิ่งขึ้น
ผู้ฟัง แล้วจริงๆ คำว่า “ปฏิบัติดี” หมายความว่าอย่างไร
ท่านอาจารย์ เราปฏิบัติ หรือธรรมปฏิบัติ
ผู้ฟัง ธรรมปฏิบัติ
ท่านอาจารย์ ยังไม่รู้จักธรรม ทำไมตอบว่า ธรรมปฏิบัติ
ผู้ฟัง ตอบเพราะได้ยินได้ฟังอยู่เสมอ แต่ไม่ได้เข้าใจสภาพธรรมตามความเป็นจริง
ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นไม่พอ ตามลำดับจริงๆ ให้ตอบไปเฉยๆ ไม่มีความหมายอะไรเลย ใช่ไม่ใช่ หรืออะไรนิดๆ หน่อยๆ แต่ก็ยังไม่รู้จักธรรมอยู่นั่นเอง
ผู้ฟัง แต่ผู้ใหม่เขาเข้าใจว่า คำว่า ปฏิบัติดี ก็ดีตัวเอง ปฏิบัติชอบ ก็หมายความว่า ให้ผู้อื่นได้ร่วมชอบด้วย คือ เขาจะเข้าใจตื้นๆ อย่างนี้
ท่านอาจารย์ ต้องฟังธรรมตั้งแต่ต้น อย่าคิดเอง ไม่มีทางที่ใครจะเข้าใจธรรมโดยเพียงอ่าน และคิดเอง
ท่านอาจารย์ ข้อสำคัญที่สุด ใช้คำว่า “ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ” แต่ไม่รู้ว่าไม่ใช่เรา การฟังธรรมเป็นอีกเรื่องหนึ่ง ไม่ใช่การวิจัย หรือคิดว่า ปฏิบัติอย่างไรดี ปฏิบัติอย่างไรชอบ เช่น ถ้าถามว่า ขณะนี้ปฏิบัติดีหรือไม่ ปฏิบัติชอบหรือไม่ จะตอบว่าอย่างไร เพราะเหตุว่ายังไม่รู้จักธรรม ชอบตามความคิดของเราเอง ดีตามความคิดของเราเองก็ได้ แต่ว่าดีจริงๆ ชอบจริงๆ หรือไม่ ฟังธรรม ปฏิบัติดีหรือไม่ ปฏิบัติชอบ หรือไม่ กำลังฟังนี่
ท่านอาจารย์ ถ้าฟังแล้วไม่เข้าใจ ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบหรือไม่ ฟังแล้วเข้าใจผิด ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบหรือไม่
ท่านอาจารย์ ถ้าเข้าใจธรรมละเอียดขึ้น ก็จะไม่สงสัย ไม่ใช่เพียง ได้ยินแล้วก็อยากจะรู้ แล้วก็สงสัย แล้วต้องการรู้ว่าปฏิบัติอย่างไรดี ปฏิบัติอย่างไรชอบ แต่ก็ยังคงเป็นเรา ก็คือไม่ได้รู้ความจริงที่เป็นธรรม ถ้าสนทนาธรรมเรื่องธรรม ก็เป็นการเข้าใจธรรม ซึ่งไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ซึ่งไม่ใช่เพียงแต่การปฏิบัติดี ปฏิบัติชอบ แต่เป็นเรา แล้วปฏิบัติแค่ไหนดี แค่ไหนชอบ ชอบคืออย่างไร เหมือนกับปฏิบัติดีไหม ก็เป็นเรื่องคิดกันไป แต่ว่าจริงๆ ก็คือว่า เริ่มเข้าใจธรรม
ท่านอาจารย์ เริ่มรู้ว่า ไม่มีใครปฏิบัติ ธรรมเป็นธรรม ชอบคือชอบ ดีคือดี ตรงตามความเป็นจริง