เข้าใจถูกต้องตามความเป็นจริง
[เล่มที่ 79] พระอภิธรรมปิฎก ธาตุกถา-บุคคลบัญญัติ เล่ม ๓ - หน้าที่ 180 -181
(อุทเทสวาระ)
อุทเทสนี้แห่งบุคคลบัญญัติว่า ฉ ปญฺตฺติโย ฯเปฯ ขนฺธปญฺตฺติ ปุคฺคลปญฺตฺติ ดังนี้ก่อน. บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า ฉ เป็นการกำหนด จำนวน. ด้วยคำนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงประสงค์จะบัญญัติธรรมเหล่าใด ในปกรณ์นี้ จึงทรงแสดงการกำหนดบัญญัติธรรมเหล่านั้น ด้วยการนับโดย สังเขป. บทว่า ปญฺตฺติโย เป็นคำแสดงไขธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรง กำหนดไว้. ในบทมาติกาเหล่านั้น การบัญญัติ การแสดง การประกาศใน อาคตสถานว่า ตรัสบอก ทรงแสดง ทรงบัญญัติ ทรงแต่งตั้ง ชื่อว่า บัญญัติ. การแต่งตั้ง การวางไว้ ในอาคตสถานว่า เตียงและตั่งที่เขาตกแต่งไปไว้ดี แล้ว ดังนี้ ก็ชื่อว่า บัญญัติ. บัญญัติทั้งสองในที่นี้ย่อมสมควร.
อ.ธนากร: ขอโอกาสสนทนาในเรื่องนี้ด้วยครับ เพราะว่าเป็นความละเอียดครับ แล้วอย่างที่ท่านอาจารย์ได้กล่าวว่า ขณะสิ่งที่มีจริงก็ไม่ใช่ตัวตนใช่ไหมครับ ท่านอาจารย์ก็กล่าวว่า ก็มันไม่มี จะเป็นอัตตาตัวตนได้อย่างไร อันนี้ก็ชัดเจนครับ
แต่ก็มีอีกคำหนึ่งที่อยากจะขอความละเอียดเพื่อความชัดเจนครับ เพราะว่าอย่างคำว่า บัญญัติ ในบางแห่งครับท่านก็ใช้คำว่า บัญญัติธรรม ซึ่งจริงๆ แล้ว ถ้ามีความมั่นคงในความหมายของคำว่า บัญญัติ แม้มีคำว่าธรรมะ หรือไม่นะครับ อันนี้ก็จะเปลี่ยนความเป็นบัญญัติให้เป็นอย่างอื่นไม่ได้เลย แต่เพื่อที่จะให้เกิดความชัดเจนสำหรับทุกท่านที่ศึกษาจริงๆ นะครับ แล้วก็หมดความสงสัย ก็อยากจะขอถามครับว่า บัญญัติธรรม มีความหมายถึงอะไรครับ
ก่อนอื่นก็ต้องขอถาม อ.คำปั่น ว่า คำว่า บัญญัติ แล้วก็มีคำว่า ธรรมะ ด้วย ในที่นี้หมายถึงอะไร ท่านมุ่งหมายอย่างไรครับ
อ.คำปั่น: ลองฟังข้อความใน ธรรมสังคณีปกรณ์ เมื่อได้ฟัง บัญญัติ นะครับ ปญฺญตฺติ ก็คือให้รู้โดยประการนั้นๆ อันนี้ก็ไม่สงสัยในความหมาย แต่มีอีกคำประเด็นที่ อ.ธนากร ได้ยกขึ้นมา เพื่อเป็นประเด็นได้สนทนาต่อไปครับ คือความหมายของ บัญญัติธรรม เป็นข้อความใน พระอภิธรรมปิฏก ธรรมสังคณีปกรณ์ ครับ มีคำอธิบายดังนี้ครับ
บัญญัติธรรม เป็นไฉน? การกล่าวขาน สมัญญา บัญญัติ โวหาร นาม การขนานนาม การตั้งชื่อ การออกชื่อ การระบุชื่อ การเรียกชื่อของธรรมะนั้นๆ อันใด สภาวธรรมเหล่านี้ชื่อว่า บัญญัติธรรม นี่คือข้อความครับท่านอาจารย์ครับ
ท่านอาจารย์: บัญญัติมีไหม?
อ.ธนากร: มีครับ
ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ในความหมายที่ว่า สิ่งใดก็ตามที่มี สิ่งนั้นเป็นธรรมะ เพราะมี แต่ยังไม่ได้พูดถึงว่ามีอย่างไร
อ.ธนากร: ครับ ก็เป็นภาษาธรรมดาของภาษามคธ ที่เวลาท่านใช้ก็กล่าวคำว่า ธรรมะ ในความหมายธรรมดาว่า มี แต่ว่ายังไม่ได้กล่าวว่า มี เพราะว่าเป็นความจริงถึงที่สุด เป็นปรมัตถสัจจะ แต่ถ้าไม่ถือเอาธรรมะนั้นมาเป็นว่า ต้องมีอย่างแท้จริง อันนี้ก็เป็นความเข้าใจผิดครับ
ท่านอาจารย์: ก็หมดสงสัยยัง?
อ.ธนากร: ก็ชัดเจนเลยครับ เพราะว่าก็มีท่านที่สงสัยครับ แล้วก็บางทีสนทนาธรรม พอมีคำที่เหมือนกัน หรือละม้ายคล้ายคลึงกันก็ทำให้เกิดความสับสน ทีนี้ก็อยากจะถามครับในประโยชน์ของการศึกษาธรรมะ หรือว่า แนวทางในการศึกษาธรรมะที่มีคำในพระไตรปิฎก หรืออรรถกถา หรือฟังจากท่านอาจารย์ ซึ่งก็มีหลายคำที่ใช้คำเดียวกันเลยครับ แต่ว่าความมุ่งหมายของคำนั้นๆ ต้องละเอียด แต่ถ้าถือเอาแต่ละคำที่เหมือนกัน แล้วมาทำให้เกิดความสับสน ก็จะเกิดโทษเสียหายโดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าหากว่าเข้าใจว่าสิ่งนี้มาจากพระไตรปิฎก อรรถกถา หรือว่าเป็นสิ่งที่ได้ยินได้ฟังจากท่านอาจารย์ก็ดี หรือว่าจากสื่อของมูลนิธิเผยแพร่ก็ดีนะครับ อันนี้ก็เป็นแนวทางอันชัดเจนว่า การศึกษาธรรมะที่ถูกต้องควรจะเป็นอย่างไรครับ ก็กราบเรียนถามท่านอาจารย์ในเรื่องนี้ครับ
ท่านอาจารย์: เข้าใจถูกต้องตามความเป็นจริง เป็นจุดประสงค์หรือเปล่า?
อ.ธนากร: ใช่ครับ
ท่านอาจารย์: แล้วถามว่าอย่างไร?
อ.ธนากร: ครับ ทั้งหมดที่ศึกษามาเพื่อเข้าใจถูกต้องตามความเป็นจริง แต่ก็ยากนะครับที่จะรู้ว่า ขณะนั้นเข้าใจถูกต้องตามความเป็นจริงหรือเปล่า?
ท่านอาจารย์: คนอื่นรู้ หรือตัวเองรู้?
อ.ธนากร: ตัวเองรู้ครับ
ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น ถ้าไม่ไตร่ตรองค่อยๆ ละเอียดขึ้น จะรู้ไหม?
อ.ธนากร: ไม่รู้ครับ แล้วจะแยกได้อย่างไรว่า สิ่งที่เข้าใจว่าตัวเองรู้นั้นถูกต้องจริงๆ?
ท่านอาจารย์: จะแยก หรือจะค่อยๆ พิจารณาจนค่อยๆ เข้าใจรอบ ไม่ใช่เพียงว่าติดอยู่ตรงนี้แล้วผ่านไป แต่ต้องพิจารณาไตร่ตรองจนกระทั่งสิ่งที่ติดข้อง ไม่เข้าใจ เริ่มเข้าใจขึ้น
อ.ธนากร: ก็ชัดเจนครับ เพราะว่าต้องเป็นการพิจารณาไตร่ตรองความละเอียดของแต่ละท่าน แล้วก็ผมเองด้วยครับ
ท่านอาจารย์: แล้วจึงมีการสนทนาธรรมใช่ไหม ไม่ว่าใครจะคิดอย่างไรก็มาร่วมกันพิจารณาว่า ความจริงคืออะไร?
อ.ธนากร: ก็เป็นข้อดีของการสนทนาธรรมจริงๆ ครับ เพราะว่าบางทีถ้าเก็บความคิดไว้ในใจก็จะไม่รู้ว่า บางทีอาจจะคิดว่าเข้าใจถูกต้องแล้ว แต่พอพูดออกมาจะถูกจะผิดอย่างไร แต่ถ้ามีผู้ที่เข้าใจถูกอยู่ด้วย ก็มีความปราถนาดีช่วยกันแก้ไข หรือว่าสนทนาขัดกลาความเข้าใจที่ผิดให้ค่อยๆ ถูก หรือตรงขึ้นครับ
ท่านอาจารย์: เพราะฉะนั้น การสนทนาธรรมเป็นมงคลหรือเปล่า?
อ.ธนากร: เป็นมงคลอันอุดมเลยครับ
ท่านอาจารย์: เห็นไหม ลืมไม่ได้!! ประโยชน์สูงสุดคือความเข้าใจที่ถูกต้องในความลึกซึ้งของธรรมะ
ขอเชิญอ่านได้ที่ ..
ทรงแสดงการกำหนดบัญญัติธรรม [ธาตุกถา-บุคคลบัญญัติ]
กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่งค่ะ
กราบยินดีในกุศลจิตของ อ.คำปั่น อ.ธนากร ด้วยความเคารพค่ะ
