เวทนา 5
สำหรับเวทนา ๕ ได้แก่ สุขเวทนา เป็นความรู้สึกสบายทางกายเกิดกับจิต ๑ ดวง สติสามารถจะระลึกรู้ลักษณะของสุขเวทนาที่เกิดทางกายได้ไหม ในเมื่อกายมี และมีการกระทบสิ่งที่สัมผัสกาย สุขเวทนาก็เกิดขึ้นถ้าอารมณ์ที่กระทบนั้นเป็นอารมณ์ที่น่าสบาย แต่เพราะสติไม่ได้ระลึก จึงไม่รู้ว่าขณะนั้นเป็นเพียงสุขเวทนาที่เกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัยและก็ดับไป
ทุกขเวทนา เกิดกับจิตที่เป็นกายวิญญาณ ทางกาย ที่รู้สิ่งที่กระทบสัมผัสกาย และเป็นทุกข์ ไม่สบายกาย ๑ ดวง เป็นผลของอดีตอกุศลกรรม วันนี้ทุกข์กายมีไหม เพราะไม่ได้ระลึกจึงไม่รู้ว่า มี ในขณะที่กระทบสัมผัสสิ่งซึ่งไม่น่าสบาย เก้าอี้แข็งไหมหรือสบาย ถ้าไม่ระลึกจะไม่รู้ลักษณะสภาพของเวทนา ในขณะที่กำลังกระทบสิ่งหนึ่งสิ่งใดทางกาย แต่เมื่อสภาพความรู้สึก มี และสติสามารถระลึกรู้ได้ จึงรู้ได้ว่า ขณะนั้นเป็นเพียงสภาพธรรมชนิดหนึ่ง เป็นความรู้สึกอย่างหนึ่ง ซึ่งเกิดขึ้นและก็ดับไป
สำหรับโทมนัสเวทนา เกิดกับจิตที่เป็นอกุศล คือ โทสมูลจิต ๒ ดวง
อุเบกขาเวทนา เกิดกับกุศลจิตก็ได้ อกุศลจิตก็ได้ วิบากจิตก็ได้ กิริยาจิตก็ได้ เช่นเดียวกับโสมนัสเวทนา
เพราะฉะนั้น โทมนัสเวทนา มีเพียง ๒ ดวง ซึ่งเกิดกับโทสมูลจิต ไม่เกี่ยวกับกาย โทมนัสเกี่ยวกับใจ เป็นความรู้สึกไม่สบายใจ เสียใจ น้อยใจ ทุกอย่างที่เกี่ยวกับความไม่สบายใจทั้งหมดเป็นโทสมูลจิต ขณะนั้นเวทนา ความรู้สึก เป็นความรู้สึกไม่สบายใจหรือเสียใจ เกิดกับจิตเพียง ๒ ดวง แต่ดูเหมือนว่าทุกท่านเดือดร้อนเหลือเกิน เวลาที่โทมนัสเวทนาเกิด หรือเวลาที่ทุกขเวทนาเกิด
