ธรรมคืออะไร และจะปฏิบัติธรรมอะไร

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

สุ. พูดถึงเรื่องการปฏิบัติธรรม ไม่ทราบว่ามีความเข้าใจธรรมขั้นไหน หรือแค่ไหนแล้วที่จะปฏิบัติ เพราะว่าส่วนมากเมื่อพูดถึงพระพุทธศาสนาหรือพระธรรม ก็ดูเสมือนว่าเข้าใจแล้ว แต่ถ้าถามจริงๆ แต่ละคำว่า เข้าใจคำนั้นว่าอย่างไร ก็จะ เป็นความคิดความเข้าใจของตนเอง ซึ่งอาจจะไม่ตรงกับพระไตรปิฎกหรือพระธรรม ที่พระผู้มีพระภาคทรงแสดงแล้ว

แม้แต่คำว่า ธรรม คำเดียว ครอบคลุมโลกทั้งโลก จักรวาลทั้งหมด และ คำสอนทั้งหมดของพระพุทธศาสนา ถ้าเข้าใจว่า ธรรมหมายความถึง สิ่งที่มีจริง และสิ่งนั้นเป็นสภาพที่ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใคร จึงเป็นธรรม เพราะฉะนั้น ในขณะนี้ ถ้าเข้าใจธรรมแล้วจะรู้ว่า ไม่มีอะไรเลยที่ไม่ใช่ธรรม เสียง ก็เป็นธรรมชนิดหนึ่ง เพราะเป็นของจริงที่เกิดขึ้นปรากฏให้พิสูจน์ได้ว่ามีจริง

สิ่งที่มีจริงนั้น ใครจะเรียกว่า ธรรม หรือไม่เรียกว่า ธรรม แต่ลักษณะ สภาพนั้นก็เป็นธรรม

เพราะฉะนั้น การศึกษาพระธรรม จนกระทั่งถึงการปฏิบัติธรรม ไม่ใช่เพียงแต่คิดว่าเข้าใจแล้ว แต่จะต้องศึกษาโดยละเอียดจริงๆ ตั้งแต่ขั้นต้นว่า ธรรมคืออะไร และจะปฏิบัติธรรมอะไร

เมื่อทุกคนเกิดมา เป็นธรรมทั้งนั้น ทุกคนกำลังเห็น ถ้าเข้าใจธรรมแล้วว่า ทุกอย่างที่มีจริงเป็นธรรม ก็พิจารณาดูว่า ขณะที่กำลังเห็นนี้ เป็นธรรมหรือว่าเป็นเรา

นี่คือการที่จะเข้าใจคำว่า อนัตตา ซึ่งเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา

แนวทางเจริญวิปัสสนา ครั้งที่ 1712

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์ด้วยความเคารพยิ่ง