เสียงมีจริงหรือเปล่า เป็นรูปได้ไหม
นามธรรมคือธาตุที่สามารถที่จะรู้ รูปธรรมหมายความถึงสิ่งนั้นมีจริง เป็นธาตุชนิดหนึ่งแต่ไม่รู้อะไรเลย ตลอดจักรวาลกี่ภพ กี่ชาติ แสนโกฏิกัปป์มาแล้ว หรือขณะนี้ หรือต่อไป สภาพธรรมที่ต่างกันโดยสิ้นเชิง โดยประการทั้งปวง ก็มี ๒ อย่าง คืออย่างหนึ่งเป็นรูปธรรม อีกอย่างหนึ่งเป็นนามธรรม
ตอนนี้ก็มีทั้งนามธรรมและรูปธรรม แต่แม้ว่าได้ฟังเพียงเล็กน้อย การที่ไม่เคยได้สะสมความเข้าใจลักษณะของสภาพธรรม บางทีเราจะตอบคำถามไม่ถูก เช่น ถามว่า เสียง มีจริงหรือเปล่า ตอบว่ามีจริง นามธรรมเป็นสภาพรู้หรือธาตุรู้ และรูปธรรมไม่สามารถจะรู้อะไรได้เลย นี่คือคำจำกัดความที่ตายตัวไม่เปลี่ยน สภาพธรรมที่เกิด มีลักษณะเฉพาะสิ่งนั้นจริงๆ แต่ไม่รู้อะไรเลย สภาพธรรมนั้นเป็นรูปธรรม เช่น เสียงก็มีลักษณะของเสียง จะเป็นกลิ่น จะเป็นรสไม่ได้ กลิ่นก็ไม่ใช่เสียง และก็ไม่ใช่รส
สภาพธรรมแต่ละอย่างก็มีลักษณะเฉพาะตน เสียงเป็นนามธรรมหรือเป็นรูปธรรม ตอบได้ว่าเป็นรูป บางคนก็ตอบได้ เพราะจำว่า สภาพธรรมที่ไม่รู้อะไรเลยเป็นรูป ก็มองไม่เห็นเสียงแล้วจะว่าเสียงเป็นรูปได้หรือ คุณสุวิตราว่าเสียงเป็นรูปได้ไหม
ผู้ฟัง เสียงไม่รู้อะไร
ท่านอาจารย์ ได้แน่นอน เพราะเสียงมี ไม่ใช่เสียงไม่มี ใครจะปฏิเสธว่าเสียงไม่มีไม่ได้ แต่เมื่อมีจริงแล้วไม่สามารถจะรู้อะไรได้เลย เสียงจึงเป็นธรรมที่เป็นรูปธรรม แค่นี้ก็คือชีวิต ซึ่งเป็นแต่เพียงนามธรรมและรูปธรรมที่เกิดและดับเร็วมาก เร็วจนลวงให้เห็นเหมือนกับว่ามีสิ่งซึ่งไม่ได้ดับเลยเพราะความรวดเร็วอย่างยิ่ง