ย่อมรู้ด้วยญาณ

ข้อความใน สัทธัมมปกาสินี อรรถกถา

ข้อความต่อไปมีว่า

บทว่า อญฺญาติ คือ รู้ทั่ว เมื่อทำอาเสวนะโดยคลองแห่งสิ่งที่ได้เห็นแล้วนั่นเอง ชื่อว่า ย่อมรู้ด้วยญาณ

ไม่ใช่ว่าอยู่เฉยๆ ก็จะเกิดญาณขึ้นได้ บางท่านฟังแต่เรื่องของวิปัสสนาญาณ แต่ไม่ได้ฟังเรื่องของเหตุว่าเจริญอย่างไรจึงจะเป็นผลให้วิปัสสนาญาณเกิดขึ้น ที่ท่านชอบฟัง ก็เพื่อจะเปรียบเทียบกับความรู้ของท่านว่า ขณะนี้เป็นวิปัสสนาญาณหรือยัง โดยที่ไม่ได้คำนึงถึงเหตุว่า ท่านเจริญเหตุที่จะให้ปัญญารู้ชัด รู้ทั่ว แล้วหรือยัง

เพราะฉะนั้น ไม่ใช่วิปัสสนาญาณ จนกว่าเมื่อทำอาเสวนะโดยคลองแห่งสิ่งที่ได้เห็นแล้วนั่นเอง ชื่อว่า ย่อมรู้ด้วยญาณ ระลึกบ่อยๆ รู้ในสภาพที่เป็นนามธรรม รูปธรรม จนกระทั่งรู้ชัด จึงชื่อว่าวิปัสสนาญาณได้ เมื่อเหตุสมควรแก่ผล ... แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 224