กุศโลบาย ความหมายที่ถูกต้องคืออย่างไร
เรียนถามอาจารย์คำปั่น หรือแอดมิน ผมเคยได้ยินคนทั่วไป พูดคำว่า "เป็นกุศโลบาย" กันบ่อย เช่น มีคนมากล่าวเป็นข้อคิด หรือเล่าเรื่อง อาจจากเรื่องจริงที่เคยมี หรือแต่งเรื่องสร้างเรื่อง ก็มิอาจทราบได้แต่เขาก็บอกว่าเป็นกุศโลบาย.
บางทีผมได้ฟังบางเรื่องไม่น่าจะจริง อาจแต่งขึ้นมา เลยคิดว่า ถ้าเล่าเรื่องไม่จริง แม้จะเล่าเพื่อเตือนให้บุคคลอื่นคิดทำสิ่งใดที่คิดว่าดี...จะกล่าวเป็นกุศโลบายได้ด้วยหรือครับขออนุโมทนา...
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
สำคัญที่ความเข้าใจถูก คำว่า อุบาย มีความหมายกว้างมาก เป็นอกุศล ก็มี เช่นหาอุบายหรือแนวทางวิธีการที่จะทำสิ่งหนึ่งสิ่งใดในทางที่เป็นอกุศล เช่น การฆ่า ให้สำเร็จ การลักขโมยล่อลวงผู้อื่นจนสำเร็จ อย่างนี้ เป็นทางฝ่ายอกุศล ไม่ดีโดยประการทั้งปวง แต่ถ้าเป็นไปเพื่อความเจริญขึ้นของกุศลธรรม และ ปัญญาแล้ว ต้องเป็นอุบายหรือแนวทาง ที่ถูก ที่ควร เท่านั้น ยกตัวอย่างเช่น ท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี มีความหวังดีต่อบุตร ชื่อ กาละ แม้ว่าบุตรจะมีศรัทธาในกุศลอื่นๆ แต่ยังไม่มีศรัทธาในการฟังพระธรรม ท่านก็ได้จ้างบุตร เพื่อให้ไปฟังพระธรรม จนในที่สุดบุตรของท่าน ก็ได้รู้แจ้งธรรมถึงความเป็นพระโสดาบัน
อีกตัวอย่างหนึ่ง พระเจ้าอโศกมหาราช ในคราวกระทำสังคายนาพระธรรมวินัยครั้งที่ ๓ เมื่อพระองค์จะทรงทำการคัดแยกว่า ใครคือผู้ที่ปลอมบวชมา ใครคือภิกษุที่แท้จริง พระองค์ก็ทรงมีแนวทาง (อุบาย) ที่ถูกต้องในการคัดแยก ด้วยการที่พระองค์ทรงรับสั่งให้กั้นม่านเป็นกำแพงรอบด้าน และทรงประทับนั่งภายในกำแพงม่าน ทรงให้รวมภิกษุทั้งหลายผู้มีลัทธิอย่างเดียวกันให้อยู่เป็นพวกๆ และรับสั่งให้ภิกษุเข้าไปเฝ้าทีละพวกๆ แล้วรับสั่งถามว่า พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงมีวาทะ (คำกล่าว) อย่างไร? ผู้ที่มีความเห็นผิด ก็ตอบไปตามความเห็นของตน ซึ่งมีเป็นจำนวนมากถึง ๖๐,๐๐๐ คน พระองค์ก็ทรงประทานผ้าขาวให้ใส่ เพราะไม่ใช่ภิกษุในพระธรรมวินัย แต่เป็นพวกอัญญเดียรถีย์ ส่วนผู้ที่เป็นภิกษุในพระธรรมวินัย ก็กล่าวอย่างถูกต้องตรงตามพระธรรม เมื่อพระองค์ทรงกระทำอย่างนี้ จึงสามารถที่จะรู้ได้ว่า ใครคือผู้ปลอมบวช และ ใครคือภิกษุในพระธรรมวินัย
อีกตัวอย่างหนึ่ง ที่เป็นอุบายในทางที่ชอบ เพื่อป้องกันไม่ใช่ชาวบ้านชาวเมืองทำอกุศลกรรม มีการฆ่าสัตว์ เป็นต้น คือ ในคราวหนึ่งที่พระโพธิสัตว์ ทรงเป็นอุปราช (ผู้ใกล้จะได้เป็นพระราชา) ในช่วงเวลาน้้น ชาวบ้านชาวเมืองทำอกุศลกรรม มีการฆ่าสัตว์ เป็นต้น เป็นอย่างมาก พระองค์มุ่งอนุเคราะห์ชาวบ้านชาวเมือง พระองค์ทรงมีอุบายที่หลักแหลม พระองค์ได้เสด็จไปที่ต้นไม้ที่บ้านชาวเมืองเคารพสักการะ เป็นประจำ เพื่อเป็นนัยจะเกื้อกูลชาวบ้านชาวเมืองต่อไป จนวันหนึ่ง พระองค์ได้ทรงขึ้นครองราชย์เป็นพระราชา พระองค์ก็ทรงประชุมอำมาตย์และประชาชน แล้วตรัสถามว่า พวกท่านรู้ไหมว่า เพราะเหตุใด ข้าพเจ้าจึงได้ขึ้นครองราชย์ พวกอำมาตย์และประชาชน กราบทูลว่า ไม่ทราบพระเจ้าข้า พระองค์จึงได้ตรัสให้พวกอำมาตย์และประชาชน ได้ฉุกคิดว่า เคยเห็นต้นไม้เป็นที่สักการะบูชาต้นนั้นหรือไม่ ที่เราได้เป็นพระราชา ก็เพราะได้ไปทำการสักการะบูชาต้นไม้ต้นนั้น พร้อมกับกล่าวว่า ถ้าได้เป็นพระราชา เพราะอานุภาพแห่งเทวดาที่สถิตย์อยู่ที่ต้นไม้ต้นนี้แล้ว เพื่อเป็นการตอบแทน ก็จะกระทำการบูชาใหญ่อีกครั้งหนึ่ง แล้วพวกอำมาตย์ และประชาชน ก็ได้กราบทูลถามว่า จะให้พวกข้าพระองค์เตรียมเครื่องสักการบูชาอะไรบ้าง พระองค์จึงได้ตรัสว่า จะให้ฆ่าบุคคลผู้ที่ฆ่าสัตว์ ตลอดจนถึงผู้ทำอกุศลกรรมประการอื่นๆ เพื่อนำเลือด เนื้อ อวัยวะต่างๆ ของบุคคลเหล่านั้นมาบูชาเทวดาที่ต้นไม้ต้นนั้น นั่นก็เป็นอันว่า ตั้งแต่วันนั้นเป็นต้นมา จนตลอดรัชสมัยของพระองค์ ก็ไม่มีใครกล้าทำอกุศลกรรมอีกเลย เพราะเกรงว่าจะถูกพระราชา ฆ่า เพื่อนำไปบูชาต้นไม้ต้นดังกล่าวนั้น ครับ
ขอเชิญศึกษาเพิ่มเติมได้ที่หัวข้อด้านล่างนี้ครับ
เรื่องนายกาละบุตรของอนาถบิณฑิกเศรษฐี [๑๔๗]
บำเพ็ญประโยชน์แก่โลก [ทุมเมธชาดก]
...ยินดีในกุศลของทุกๆ ท่านครับ....
ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย
ขอบพระคุณมากครับอาจารย์คำปั่น..
ถ้าเป็นกุศโลบาย ก็ต้องเป็นแนวทางหรือการกระทำไปทางฝ่ายกุศล นี่เอง.
ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย และขอบพระคุณอาจารย์คำปั่น อนุโมทนาสาธุค่ะ
