มนสิการเป็นสิ่งที่มีจริง เดี๋ยวนี้ก็มีแต่ไม่รู้_สนทนาธรรม ไทย-ฮินดี วันเสาร์ที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๕๖๕

- ขณะที่ฟัง คิด ไตร่ตรอง ไม่ใช่ขณะที่ได้ยินเสียง เดี๋ยวนี้เขากำลังฟังหรือเปล่า? (กำลังฟัง) กำลังคิดไตร่ตรองเข้าใจคำที่ได้ยินหรือเปล่า? (ค่ะ) ขณะนั้นเป็น อาช่า หรือเป็นมนสิการเจตสิก (เป็นมนสิการ) เพราะฉะนั้น เข้าใจหรือยัง มนสิการเจตสิกเกิดกับจิตทุกขณะทุกประเภท.

- กำลังพิจารณาถูกต้อง ขณะนั้นไม่ใช่เรา แต่ถูกต้องเป็นโยนิโสมนสิการ คนที่ฟังแล้วไม่เข้าใจขณะนั้นต้องมีมนสิการ แต่เมื่อไม่เข้าใจก็เป็นอโยนิโสมนสิการ ไม่สามารถที่จะเข้าใจได้.

- จิตเห็นมีโยนิโสมนสิการเกิดร่วมด้วยได้ไหม? (ไม่ได้) นี่คือเริ่มเข้าใจมั่นคง ไม่ใช่ฟังเฉยๆ แล้วไม่คิด. จิตเห็นมีอโยนิโสมนสิการได้ไหม? (ไม่ได้) เพราะอะไร? (เพราะตอนเห็นเป็นวิบาก) เพราะฉะนั้นเป็นสิ่งสำคัญที่จะต้องรู้จิตหนึ่งขณะว่า เป็นกุศลหรือเป็นอกุศลซึ่งเป็นเหตุ หรือว่าเป็นวิบากซึ่งเป็นผลของกุศล อกุศลเป็นกุศลวิบากหรืออกุศลวิบาก และจิตที่ไม่ใช่กุศล อกุศล ไม่ใช่วิบาก ก็เป็นจิตที่เป็นกิริยา กิริยาหมายความว่า ไม่ใช่เหตุ และไม่ใช่ผล.

- เพราะฉะนั้น การฟังเพื่อเข้าใจสิ่งที่กําลังมีเดี๋ยวนี้ทุกขณะตามความจริงเป็นจริงว่า ไม่มีเรา เป็นธรรมแต่ละหนึ่ง เพราะฉะนั้น คำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าไม่ใช่ให้จำ แต่ให้เข้าใจเดี๋ยวนี้ ทุกครั้งที่เห็นเป็นผลของกรรม ผลของกรรมเริ่มตั้งแต่เกิด และหลังจากนั้นก็เห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส เพราะฉะนั้น จิตที่เห็น ได้ยิน พวกนี้จึงมีเจตสิกเพียง ๗ ดวงเกิดร่วมด้วย เพราะกรรมทำให้เจตสิก ๗ ดวงนี้เกิดพร้อมกับจิต.

- ถ้าไม่มีกรรม จะมีเห็นไหม? (ไม่มี) เพราะฉะนั้น พระอรหันต์มีกรรมไหม? (พระอรหันต์มีผลของกรรม และมีจิตที่คิดเป็นกิริยา ไม่ได้เป็นกรรม) สำหรับพระอรหันต์จิตที่เกิดต่อจากขณะที่รู้แจ้งอริยสัจจธรรมเป็นอรหัตผล ต่อจากนั้นไปจะไม่มีกุศลหรืออกุศลใดๆ ทั้งสิ้นต่อจากนั้น ไม่ใช่ก่อนนั้น.

- คนที่ยังมีกิเลสมีผลของกรรมและต่อจากนั้นก็เป็นกรรมต่อไปเป็นกุศลและอกุศลที่จะทำให้เกิดผลข้างหน้า เป็นพระอรหันต์แล้วเห็นไหมคะ (เห็น) เป็นผลของกรรมใช่ไหม? (ใช่) เพราะฉะนั้น พระอรหันต์ไม่มีกรรมหลังจากที่เป็นพระอรหันต์แล้ว แต่มีผลของกรรมที่ได้กระทำแล้วจนกว่าจะปรินิพพาน.

- ก่อนเป็นพระอรหันต์มีมนสิการเจตสิกไหม? (มี) เมื่อเป็นพระอรหันต์แล้วมีมนสิการเจตสิกไหม? (มี) ก่อนเป็นพระอรหันต์มีมนสิการกี่ชาติ? (มีทั้ง ๔ ชาติ กุศล อกุศล วิบากและกิริยา) เพราะฉะนั้น ต้องชัดเจน เป็นกุศล อกุศลเมื่อไหร่ เป็นวิบากเมื่อไหร่เป็นกิริยาเมื่อไหร่ ธรรมสำหรับเข้าใจ.

- ตอบให้ฟังซิ พระอรหันต์มีมนสิการกี่ชาติ? (มี ๒ วิบากและกิริยา) คนธรรมดามีมนสิการกี่ชาติคนที่ไม่ใช่พระอรหันต์ (มี ๔ คือวิบาก กุศล อกุศลและกิริยา) กิริยาของคนที่ไม่ใช่พระอรหันต์เกิดกับจิตอะไร? (มี ๒ ปัญจทวาราวัชชนจิตและมโนทวาราวัชชจิต) ก็เป็นความเข้าใจขั้นเมื่อได้รับการถาม ไตร่ตรอง เพราะฉะนั้น เดี๋ยวนี้มีมนสิการไหม? (มี) มีมนสิการกี่ชาติเดี๋ยวนี้? (๔ ชาติ) เพราะฉะนั้น กิริยาจิต มโนทวาราวัชชนจิตและปัญจทวาราวัชชนจิตมนสิการที่เป็นกิริยาของคนที่ไม่ใช่พระอรหันต์กับคนที่เป็นพระอรหันต์เหมือนกันไหม? (ไม่เหมือน) ไม่เหมือนอย่างไร? (มโนทวาราวัชชนจิตกับปัญจทวาราวัชชนจิตของคนที่ยังไม่เป็นพระอรหันต์กับคนที่เป็นพระอรหันต์ไม่ต่างกัน) ไม่ต่างกัน เพราะฉะนั้น คนที่ไม่ใช่พระอรหันต์ก็เหมือนพรพอรหันต์ซิคะ? (ไม่ต่างกัน) แน่ใจนะ (ขอท่านอาจารย์อธิบานด้วน) นี่เป็นความละเอียด นี่เป็นความลึกซึ้ง ถ้าไม่มีความเข้าใจโดยตลอดก็เป็นเรา ละกิเลสไม่ได้ เปลี่ยนจิตที่เป็นปัญจทวาราวัชชนะไม่ให้เกิดขึ้นทำกิจรู้ว่า อารมณ์กระทบที่ทวารไหนไม่ได้ เปลี่ยนประเภท เปลี่ยนลักษณะ เปลี่ยนกิจการงานของปัญจทวาราวัชชนะไม่ได้เลย เป็นธรรม แต่ว่าสำหรับคนที่ยังมีอนุสัยกิเลส ปัญจทวาราวัชชนะเกิดขึ้นทำกิจรู้อารมณ์ที่กระทบ แต่ขณะนั้นยังมีอนุสัยกิเลส เมื่อเป็นพระอรหันต์แล้ว จิตทุกดวงจะไม่มีแม้อนุสัยกิเลสที่สะสมอยู่ในจิตที่จะทำให้ผลเกิดไม่มีเลย.

- เดี๋ยวนี้มีมนสิการเจตสิกไหม? (มี) ไม่สงสัยแล้วใช่ไหม เจตสิกนี้ มีแน่นอน.

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพอย่างยิ่งค่ะ

- ขณะที่กำลังเข้าใจ ความเข้าใจเป็นมนสิการเจตสิกหรือเป็นปัญญาเจตสิก (ปัญญาเจตสิก) มีมนสิการไหม? (มี) มนสิการ ไตร่ตรองด้วยความแยบคายด้วยความถูกต้อง ทำให้เกิดปัญญาความเข้าใจที่ถูกต้อง เพราะฉะนั้น ปัญญาเจตสิกไม่ใช่มนสิการเจตสิก และมนสิการเจตสิกก็ไม่ใช่ปัญญาเจตสิก เพราะฉะนั้น มนสิการเจตสิกพิจารณา ไม่ใช่มรรคมีองค์ ๘ แต่ความเข้าใจที่เกิดแล้วเป็นมรรคมีองค์ ๘ เพราะฉะนั้น ต้องฟังธรรมเพื่อละความเป็นเราที่ละเอียดมาก เพราะฉะนั้น ความเข้าใจจริงๆ เท่านั้นที่เป็นมรรค.

- ตอนนี้เข้าใจ จิต เจตสิก ๗ ดวงที่เกิดกับจิตแล้วใช่ไหม ไม่ใช่เราสักอย่าง เดี๋ยวนี้อะไรกำลังปรากฏ? (เห็น) เพราะฉะนั้น มนสิการเจตสิกปรากฏหรือเปล่า? (ไม่) ผัสสเจตสิกปรากฏหรือเปล่า? (ไม่) เวทนาเจตสิกปรากฏหรือเปล่า? (ไม่) นี่เป็นการรู้ความต่างว่า แล้วแต่อะไรจะปรากฏ แสดงว่า ขณะนั้นจิตรู้สิ่งนั้น สิ่งนั้นจึงปรากฏได้.

- ถ้าไม่รู้ความจริงของสิ่งที่มีจริงทุกขณะในชีวิตประจำวันปกติ จะสามารถเข้าใจความจริง และละความยึดถือว่าเป็นตัวตนได้ไหม? (ไม่ได้) เพราะฉะนั้น ฟังธรรมเพื่อเข้าใจสิ่งที่ปรากฏให้ถูกต้อง ถ้าไม่รู้ว่า เห็น ได้ยิน ชอบ ไม่ชอบ ทุกสิ่งทุกอย่างในชีวิตเป็นอะไร จะสามารถละความไม่รู้ และการยึดถือว่า เป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใดได้ไหม? (ไม่ได้) .

- เพราะฉะนั้น ฟังธรรมเพื่ออะไร (เพื่อเข้าใจ เข้าใจความจริงที่กําลังปรากฏ) เข้าใจแล้วยัง? (พยายามเข้าใจอยู่) ความเข้าใจขณะนี้เป็นความเข้าใจระดับไหนที่กำลังเพียร? (ขั้นต้นไปปริยัติ) เป็นขั้นฟัง พอหรือยัง? (ไม่พอ) เพราะฉะนั้น เราต้องพูดถึงเห็นอีก พูดถึงได้ยินอีก พูดถึงมนสิการอีก ทั้งหมด เพื่อไม่ลืมว่า ไม่ใช่เรา จนกว่าจะตรงสิ่งที่มี และเข้าใจในสิ่งที่เราได้ฟังมาแล้วว่า เป็นความจริง.

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพอย่างยิ่งค่ะ

- ถ้าฟังเรื่องเห็น เข้าใจเรื่องเห็น แต่กำลังเห็นยังไม่รู้ตรงเห็นที่จะค่อยๆ เข้าใจลักษณะที่เห็น ยังไม่ถึงการที่จะเป็นปัญญาที่มั่นคงกว่านี้.

- เพราะฉะนั้น เดี๋ยวนี้แข็งมีจริงปรากฏ แต่ไม่ใช่เพียงคิดตามที่ได้ฟังว่า ไม่ใช่เรา แต่เพื่อเข้าใจแข็งที่ปรากฏเป็นแข็งจริงๆ เท่านั้น ไม่เป็นอย่างอื่นเลย ถ้าไม่เข้าใจลักษณะที่ไม่ใช่ตัวตนมั่นคงจากการฟัง ขณะนี้มีสิ่งที่ปรากฏ จะไม่สามารถเข้าถึงสิ่งที่กําลังปรากฏตามลักษณะที่ ไม่ใช่เราเลย.

- เห็นกำลังปรากฏให้เห็น ว่า เห็น ควรรู้ยิ่งคือ รู้ว่าเห็นนี่แหละ เป็นสิ่งที่สามารถรู้ในขณะที่เกิดเห็นแล้วก็ดับได้ จึงจะสามารถที่จะคลายความยึดถือว่า เราเห็น ถ้าไม่เข้าใจตรงเห็นก็เป็นแต่เพียงคิดเรื่องเห็นเท่านั้น เห็นมีจริง กำลังเห็น เห็นเกิดจริงๆ ดับจริงๆ แต่ถ้ายังมีสิ่งอื่นปรากฏด้วย การเห็น เข้าใจเห็นในขณะที่กำลังเห็นเกิดไม่ได้.

- เริ่มเข้าใจมั่นคงขึ้น เห็นกำลังมี ถ้าไม่รู้จักเห็นในขณะที่เห็นปรากฏ จะไปรู้อย่างอื่นไม่ได้ ต้องเข้าใจสิ่งที่ปรากฏ คือ เห็น เพิ่มขึ้น.

- ถ้าไม่เริ่มเข้าใจในขณะที่เห็นกำลังมีให้เข้าใจ จะไม่สามารถเข้าใจอะไรได้เลย.

- เดี๋ยวนี้มีมนสิการเจตสิกไหม? (มี) ไม่ใช่เราเข้าใจหรือเราพิจารณา แต่ขณะที่ฟังแล้วไตร่ตรองพิจารณา ขณะนั้นเป็นธรรมแต่ละอย่าง.

- เพราะฉะนั้น กำลังได้ยินเสียง มนสิการใส่ใจในเสียง ขณะกำลังฟังมีจิตที่มนสิการเกิดและก็กำลังเข้าใจคำที่ได้ฟัง ขณะที่เข้าใจมีมนสิการเจตสิกเกิดพร้อมกัน แต่มนสิการไม่ใช่ความเข้าใจซึ่งเป็นปัญญาเจตสิก และปัญญาเจตสิกก็ไม่ใช่มนสิการเจตสิก แต่เกิดพร้อมกันในขณะที่เข้าใจ.

- ถ้าฟังแล้วยังไม่เข้าใจ แต่กำลังไตร่ตรอง ขณะนั้นก็มีมนสิการเจตสิก แต่ยังไม่มีปัญญาเจตสิกเกิดร่วมด้วย.

- ถ้ากำลังพิจารณา ค่อยๆ เข้าใจถูก ขณะนั้นก็เป็นมนสิการเจตสิกที่เป็นโยนิโสมนสิการเจตสิกพิจารณาถูกต้องตามความเป็นจริง เป็นขณะที่เป็นกุศลกำลังไตร่ตรองด้วยความเข้าใจเป็นโยนิโสมนสิการ แต่ยังไม่มีปัญญาเกิดร่วมด้วย จึงเป็นกุศลที่ประกอบด้วยธรรมฝ่ายดี แต่ไม่มีปัญญาเกิดร่วมด้วย เพราะฉะนั้น กุศลจึงมีหลายประเภทที่ไม่มีปัญญาเกิดร่วมด้วย เช่นในขณะที่ให้สิ่งที่เป็นประโยชน์แก่คนอื่นเพราะโยนิโสมนสิการ เห็นว่าเป็นสิ่งที่สมควรที่จะช่วยเหลือคนอื่น เพราะฉะนั้น กุศลทุกประเภท รักษาศีล เว้นการฆ่าสัตว์ ให้ทาน ช่วยเหลือคนอื่น ทั้งหมดเป็นมนสิการซึ่งเป็นโยนิโส แต่ว่า ยังไม่มีปัญญาเกิดร่วมด้วย.

- เดี๋ยวนี้เข้าใจไหม? (เริ่มเข้าใจ) เพราะฉะนั้น ขณะที่เข้าใจเป็นความเห็นถูกต้อง เป็นสภาพธรรมที่เป็นปัญญาเจตสิกเกิดกับโยนิโสมนสิการ ถ้าโยนิโสมนสิการไม่เกิดขณะนั้นไม่สามารถเข้าใจได้.

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพอย่างยิ่งค่ะ

- เดี๋ยวนี้ มีคุณอาช่า มีคุณอาคิ่ล มีคุณมธุ ไหม? (ไม่มี) ไม่มี แต่จำไว้ว่ามี ด้วยเหตุนี้ การฟังจึงต้องไตร่ตรองตามความเป็นจริงเป็นโยนิโสมนสิการ จนกว่าปัญญาจะเข้าใจมั่นคงขึ้น.

- เพราะฉะนั้น ปัญญาที่เข้าใจนี้เอง ค่อยๆ เจริญขึ้นเมื่อมีการพิจารณาและก็ไตร่ตรองจนกระทั่งค่อยๆ เข้าใจขึ้น.

- ปัญญาที่ได้เข้าใจความจริงนี้แหละ ค่อยๆ เกิดขึ้น เมื่อได้ฟังเมื่อได้ไตร่ตรองจนกระทั่งมั่นคงว่า ขณะนี้สิ่งที่ปรากฏเท่านั้นที่ปัญญาสามารถรู้ได้ ถ้าไม่ใช่ปัญญาจะรู้ไม่ได้เลย.

- ถ้าไม่มีปัญญาที่เริ่มเข้าใจสิ่งที่กําลังมีเดี๋ยวนี้ ค่อยๆ เพิ่มขึ้น จะสามารถละความเป็นตัวตน ความเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใดได้ไหม? (ไม่ได้) มีหนทางอื่นอีกไหมที่จะเข้าใจสิ่งที่กําลังปรากฏเดี๋ยวนี้เพิ่มขึ้น? (ไม่มี) ค่ะ เป็นความเข้าใจที่ถูกต้องมั่นคงขึ้น จนกระทั่งจะมีการรู้ตรงลักษณะตามที่ได้เข้าใจโดยความเป็นอนัตตา ไม่ใช่เราไปทำให้เกิดขึ้น แต่เพราะเข้าใจจนกระทั่งสามารถที่จะรู้ตรงลักษณะที่กําลังปรากฏได้.

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพอย่างยิ่งค่ะ

- การจะรู้ ประจักษ์แจ้งความจริง ของสภาพธรรมหนึ่ง ที่เกิดขึ้นแล้วก็ดับไป ก็คือ ในขณะที่ฟัง ไตร่ตรอง เริ่มเข้าใจขึ้น เมื่อมีความเข้าใจมั่นคง ก็จะเป็นหนทางที่จะทำให้รู้ความจริงได้ ถ้าเป็นคำสอนอื่นที่ไม่ใช่อย่างนี้ จะเป็นคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าหรือเปล่า?

- เพราะฉะนั้น วันนี้เข้าใจความหมายของธรรมหนึ่งที่พิจารณาไตร่ตรองที่เราใช้คำว่า มนสิการเจตสิกหรือยัง? (เข้าใจเพิ่มขึ้น) .

- เพราะฉะนั้นโยนิโสมนสิการอยู่ไหน? อโยนิโสมนสิการอยู่ไหน? (เมื่อไหร่จิตเป็นกุศลเมื่อนั้นเป็นโยนิโสมนสิการ และเมื่อไหร่จิตเป็นอกุศลเมื่อนั้นเป็นอโยนิโสมนสิการ) โยนิโสมนสิการอยู่ที่จิตทุกขณะใช่ไหม? (ไม่ใช่) ค่ะ เพราะฉะนั้น ก็เข้าใจดีนะคะ.

- (Dr Rajesh: ตอนที่เราสนทนากันส่วนใหญ่ก็เป็นอกุศลจิต ขณะนั้นมนสิการก็เป็นอกุศล แต่ว่าบางทีก็มีความเข้าใจ เมื่อไหร่ที่พิจารณาแล้วมีความเข้าใจถูกตอนนั้นก็เป็นโยนิโสมนสิการ ตรงนี้ที่จะนำไปสู้โยนิโสมนสิการมากขึ้น) ถูกต้องค่ะ.

- ขณะไหนไม่มีมนสิการเจตสิก (ไม่มี) ทุกคนเข้าใจดีนะ มนสิการเจตสิกเป็นโลกุตตระได้ไหม? (ได้ เพราะมนสิการเกิดกับจิตทุกดวง) แล้วเมื่อไหร่เป็นโลกุตตระ? (ขณะที่เป็นโสดาปัตติมรรคและโสดาปัตติผล สกทาคามิมรรคและสกทาคามิผล อนาคามิมรรคและอนาคามีผล อรหัตตมรรคและอรหัตตผล) รวมทั้งหมดเป็นโลกุตตรธรรมเท่าไหร่? (โลกุตตรธรรม ๘ + นิพพาน) ถูกต้องค่ะ ตามพระธรรมที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงใช่ไหม? (ใช่) .

- ผัสสเจตสิกเป็นโลกุตตรธรรมได้ไหม? (ได้) เมื่อไหร่? (เมื่อโลกุตตรจิตเกิด) เก่งมาก ทุกคนเข้าใจดี ต้องมั่นคง เปลี่ยนไม่ได้หรือเปลี่ยนได้ (ไม่ได้) .

- (คุณมธุ: เคยได้ยิน อาวัชชนจิต แต่ยังไม่เข้าใจ) จิตมีหลายประเภท เพราะฉะนั้น ต้องทราบว่าจิตนั้นเป็นกุศลหรืออกุศล เป็นวิบากหรือเป็นกิริยา แล้วยังต้องรู้ว่า จิตทุกประเภทเกิดขึ้นทำกิจการงาน จิตที่เกิดขึ้นไม่ว่าจะเป็นชาติอะไร แต่ต้องเกิดขึ้นทำกิจ กิจทั้งหมดที่จิตจะทำมี ๑๔ กิจ เราคิดว่าเราทำโน่นทำนี่ แต่ความจริงเป็นจิตที่เกิดขึ้นทำกิจการงานเท่านั้น จิตที่เกิดขึ้นไม่ทำกิจไม่ได้เลยเพราะเกิดขึ้นเพื่อทำกิจหนึ่ง โลกุตตรจิตมีกิจไหม? (มี) ขณะที่เห็นมีกิจไหม? (มี) เพราะฉะนั้น เราจะเรียนเรื่องกิจของจิต ๑๔ กิจของจิต ซึ่งกิจจะต้องเกิดขึ้นทำกิจหนึ่งใน ๑๔ กิจ.

- จิตขณะแรกเกิดขึ้นทำกิจหรือเปล่า? (ทำกิจ) เพราะฉะนั้น ขณะแรกคือขณะเกิด จิตเกิดขึ้นรู้แน่นอนเป็นชาติอะไร? (วิบาก) เก่งมาก วิบากจิตมีกิจไหม? (ทำกิจเกิด) ภาษาบาลี ปฏิสนธิจิต หรือวิญญาณจิตก็ได้ ปฏิ แปว่า เฉพาะ สืบต่อ หลังจากที่จุติจิตสุดท้ายของชาติก่อนดับ เป็นปัจจัยให้จิตนี้เกิดขึ้นโดยกรรมหนึ่งในสังสารวัฏฏ์เป็นปัจจัย.

- จิตที่เกิดขณะแรกมีกี่ขณะ? (ขณะเดียว) เกิดอีกได้ไหม? (ไม่ได้) เพราะฉะนั้น ในชาติหนึ่งมีจิตขณะแรก หนึ่ง เท่านั้น เป็นผลของกรรมหนึ่งในสังสารวัฏฏ์ ที่ทำให้จิตนี้เกิดขึ้นสืบต่อจากจุติจิตของชาติก่อน ไม่มีระหว่างคั่นเลย จิตขณะสุดท้ายของชาติก่อนดับทันทีเป็นปัจจัยให้จิตของชาตินี้เกิดขึ้นขณะแรกสืบต่อจากจุติจิต จึงเป็นปฏิสนธิจิต.

- เลือกให้กรรมหนึ่งให้ผลได้ไหมไม่ใช่กรรมอื่น? (ไม่ได้) แม้กรรมก็ไม่ใช่อะไรเลย นอกจากเป็นธรรมที่ได้กระทำแล้ว ถึงเวลาที่จะให้ผลจึงทำให้ปฏิสนธิจิตเกิดได้ ถ้ายังไม่ถึงเวลาของกรรมนั้นที่จะให้ผล กรรมนั้นก็ไม่ทำให้ปฏิสนธิจิตเกิด นี่เป็นเหตุที่ทุกคนเลือกเกิดไม่ได้ เป็นอนัตตาใช่ไหม? (ใช่) ทุกคนต้องตายเพราะเป็นจิตขณะสุดท้ายที่กรรมทำให้กิจนั้นเกิดขึ้นพ้นสภาพความเป็นบุคคลนี้ เลือกที่จะเกิดใหม่ได้ไหมว่า จะเกิดเป็นอะไร? (ไม่ได้) เพราะฉะนั้น ธรรมทั้งหลายทั้งปวงเป็นอนัตตา เมื่อมีเหตุที่ได้กระทำแล้วเมื่อจากโลกนี้ไป ขณะสุดท้ายดับ เป็นปัจจัยให้กรรมหนึ่งในบรรดากรรมทั้งหมดในสังสารวัฏฏ์ ทำให้วิบากจิตเกิดขึ้นเป็นขณะแรกทำปฏิสนธิกิจ ตายแล้วต้องเกิดแต่นอนนะ แต่เลือกไม่ได้ว่า กรรมไหนจะทำให้เกิดเป็นอะไร เพราะฉะนั้น ทันทีที่ตายจิตที่เกิดเป็นชาติอะไร? (วิบาก) เป็นกุศลได้ไหม? เป็นอกุศลได้ไหม? เป็นกิริยาได้ไหม? (ไม่ได้) ค่ะ ก็เข้าใจดีนะ เพราะฉะนั้น ให้รู้ว่า ตายเดี๋ยวนี้แล้วเกิดทันที เป็นผลของกรรมหนึ่งที่ทำให้เกิด โดยเดี๋ยวนี้เราไม่รู้ว่ากรรมไหน ทุกคนเกิดมาแล้วเป็นคนเป็นมนุษย์เป็นหญิงเป็นชาย เป็นผลของกรรมอะไร? (กุศลกรรม) ดีมาก เพราะฉะนั้น ก็จะรู้ได้ว่าเกิดเป็นสัตว์เดรัจฉานเป็นผลของอกุศล เกิดเป็นมนุษย์หรือเกิดดีในสวรรค์ก็เป็นผลของกุศล.

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพอย่างยิ่งค่ะ

ขออนุโมทนาครับ