มหากุศลญาณวิปปยุตจิต มีสมาธิที่ถึงความเป็นอุปจารสมาธิได้หรือไม่อย่างไร ?

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

สมาธิ เป็นความตั้งมั่น เป็นสภาพธรรมที่มีจริง ทุกขณะที่จิตเกิดขึ้น จะต้องมีสมาธิเกิดร่วมด้วย สมาธิ คือ เอกัคคตาเจตสิก เกิดกับจิตทุกดวง มีความเสมอกันกับจิตที่เกิดร่วมด้วย เป็นไปได้ทั้งกุศล อกุศล วิบาก และกิริยา ตามประเภทของจิตนั้นๆ

ซึ่งสมาธิก็มีระดับความตั้งมั่นของสมาธิเช่นกัน ซึ่ง ขณิกสมาธิ คือ ขณะที่จิตตั้งมั่นเพียงชั่วขณะจิต แต่เมื่อมีความตั้งมั่นที่มีกำลัง ก็จะเพิ่มเป็นอุปจารสมาธิ และ เมื่อถึงความแนบแน่นก็ถึงความเป็นอัปปนาสมาธิ

ขณิกสมาธิ ขณิก (ชั่วขณะ) + สมาธิ (ความทรงไว้พร้อม , ความตั้งมั่น) สมาธิที่เป็นไปชั่วขณะ หมายถึง เอกัคคตาเจตสิกที่เกิดกับจิตที่เป็นไปตามปกติของบุคคลทั่วไป เช่น ขณะที่เห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้สัมผัส ขณะที่ยืน เดิน นั่ง นอน ตามปกติก็มีขณิกสมาธิเกิดร่วมด้วย

อุปจารสมาธิ เป็นสมาธิที่สงบจากอกุศล สงบจากนิวรณ์ ใกล้ถึงอัปปนาสมาธิ แต่ยังไม่ใช่ปฐมฌาน

อัปปนาสมาธิ

อปฺปนา (ความแนบแน่น) + สมาธิ (ความทรงไว้พร้อม , ความตั้งมั่น) สมาธิที่ถึงความแนบแน่น หมายถึง สมาธิที่เกิดกับฌานจิตซึ่งพ้นจากรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ (พ้นจากกามอารมณ์) สามารถข่มกิเลสนิวรณ์ได้ ตลอดเวลาที่ยังไม่ออกจากฌาน

ซึ่ง การจะถึงอุปจารสมาธิ จะต้องเป็นกุศลจิต ที่มีความตั้งมั่นเกือบจะแนบแน่น ที่สงบจากนิวรณ์ ดังนั้น ก็จะต้องมีปัญญาในขณะนั้น จึงจะถึงอุปจารสมาธิได้ ไม่ใช่เพียง กุศลที่ไม่ได้ประกอบด้วยปัญา ครับ ยกตัวอย่างเช่น การระลึกถึงคุณของพระรัตนตรัย ผู้ที่จะระลึกถึงได้ ถึงระดับอุปจาร ก็ต้องเป็นพระอริยบุคคลเท่านั้น ไม่ใช่เพียงปุถุชน เพราะฉะนั้นจะต้องมีปัญญารู้หนทางการเจริญให้สงบขึ้น ที่จะถึงความสงบที่เกือบจะแนบแน่น ครับ ขออนุโมทนา

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

สมาธิ หรือ เอกัคคตาเจตสิก นั้น เกิดกับจิตทุกดวง แต่ถ้าอบรมจิตให้มีกำลังจนสงบจากกิเลสมากขึ้น เอกัคคตาเจตสิกที่เกิดพร้อมกับปัญญาจึงได้ชื่อว่า อุปจารสมาธิ และเอกัคคตาเจตสิกที่เกิดกับฌานจิตชื่อว่า อัปปนาสมาธิ ธรรม เป็นเรื่องที่ละเอียดลึกซึ้งมาก แสดงถึงสิ่งที่มีจริงทุกอย่างทุกประการตามความเป็นจริง ซึ่งถ้าไม่ได้ฟังพระธรรม ก็จะไม่มีทางรู้เลยว่า เป็นธรรม ดังนั้น การตั้งต้นเป็นสิ่งที่สำคัญ เมื่อกล่าวถึง สมาธิ ก็ควรที่จะได้เข้าใจในคำดังกล่าวนี้ก่อนว่า คือ อะไร สมาธิ มีจริงๆ เป็นธรรม เกิดขึ้นเป็นไปอยู่ทุกขณะ เพราะเป็นเอกัคคตาเจตสิก ที่เกิดกับจิตทุกขณะทุกประเภท ไม่ใช่ว่า พอได้ยินคำว่าสมาธิ จะเป็นธรรมที่ดี เท่านั้น เนื่องจากว่าสมาธิที่เกิดกับจิตที่เป็นอกุศล จะดีไม่ได้ ก็ต้องเป็นอกุศลสมาธิ แต่ถ้าเกิดกับจิตที่เป็นกุศล ก็เป็นกุศล ก็ขึ้นอยู่กับว่าจะเกิดกับจิตประเภทใด

ธรรม ไม่ได้มีเฉพาะสมาธิเท่านั้น มีมากมายทีเดียว ทั้งที่เป็นนามธรรมและรูปธรรม ทั้งหมดนั้นควรที่จะได้ฟัง ได้ศึกษาสะสมความเข้าใจถูกเห็นถูกไปทีละเล็กทีละน้อย เพราะหนทางแห่งการอบรมเจริญปัญญาเท่านั้น ที่จะเป็นไปเพื่อความเข้าใจถูกเห็นถูก ในลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏตามความเป็นจริงครับ

...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

สมถภาวนาต้องมีปัญญา จะถึงอุปจารสมาธิ ก็ต้องมีปัญญา ค่ะ

ขออนุโมทนา