แท้จริงแล้ว ธรรมคืออะไร? [สนทนาธรรมกับชาวต่างชาติ]
ธรรมะ คือสิ่งที่มีจริง
คำว่า ธรรม หมายถึง ทุกสิ่งที่มีอยู่จริง ในคำบาลี "สัจจธรรม" (สิ่งที่มีจริง) คำนี้ แสดงถึงสิ่งที่มีจริง เพราะฉะนั้น เห็น เป็นธรรม เป็นสิ่งที่มีอยู่จริง ได้ยินก็เป็นธรรม เป็นสิ่งที่มีอยู่จริง ขณะนี้มีสัจจธรรม หรือ มีธรรม แต่เมื่อมีความไม่รู้ ก็ไม่ได้รู้ความจริงที่กำลังมีขณะนี้ พระพุทธเจ้า ขณะที่ทรงตรัสรู้ถึงความเป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงแทงตลอดความจริงแต่ละชนิด ทรงพิจารณาลักษณะที่แท้จริงของธรรม ทรงเข้าใจว่ามีความจริงที่เกิดขึ้นได้ก็เพราะมีปัจจัยปรุงแต่งที่เหมาะสมแล้ว ไม่ใช่ความเป็นเรา บุคคล หรือตัวตน อย่างไรก็ตาม ตราบเท่าที่ยังไม่เข้าใจความจริงก็ยังเป็นเราที่ยึดติดกับความเห็นผิดว่า เราเห็น เราได้ยิน หรือเป็นเราที่ยึดติดว่ารูปในกายนี้เป็นร่างกายของเรา
Question : What exactly are dhammas?
Answer : The word "dhamma" refers to everything which is real. In Pali the word " sacca-dhamma", true dhamma, is also used, and this word designated that which is real. At this moment there is seeing, and this is real. Therefore, seeing is sacca-dhamma, true dhamma. Hearing is also sacca-dhamma, true dhamma. At this moment there is sacca-dhamma or dhamma, but when there is ignorence, dhammas are not known. The Buddha, at the attainment of enlightenment, penetrated each kind of dhamma, he realized their true nature. He understood that there are only realities which arise because of their appropriate conditions and which are not a being, not a person, not self. However, so long as we have not understood realities as they are, we cling to the wrong view of "I am seeing", "I am hearing" and we cling to the rupas of the body as "my body".
Question : Some people think that our ordinary life at this moment is not dhamma. Is this correct?
Answer : If this moment is not dhamma, what is then dhamma?
