ขันธมาร

พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย ขันธวารวรรค เล่ม ๓ - หน้าที่ 426

๑. มารสูตร

ว่าด้วยขันธมาร

[๓๖๖] กรุงสาวัตถี. ครั้งนั้นแล ท่านพระราธะได้เข้าไปเฝ้า พระผู้มีพระภาคเจ้า ถึงที่ประทับ ถวายบังคมพระผู้มีพระภาคเจ้าแล้ว นั่ง ณ ที่สมควร ส่วนข้างหนึ่ง ครั้นแล้ว ได้ทูลถาม พระผู้มีพระภาคเจ้า ว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญที่เรียกว่า มาร มาร ดังนี้ ด้วยเหตุมีประมาณเท่าไรหนอแล จึงเรียกว่ามาร?

พระผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสตอบว่า ดูก่อนราธะ เมื่อรูปมีอยู่ มาร (ความตาย) จึงมี ผู้ทำให้ตายจึงมี ผู้ตายจึงมี เพราะฉะนั้นแหละ ราธะ เธอจงพิจารณาเห็นรูปว่า เป็นมาร เป็นผู้ทำให้ตาย เป็นผู้ตาย เป็นโรค. เป็นหัวฝี เป็นลูกศร เป็นความทุกข์ เป็นตัวทุกข์ บุคคลเหล่าใดพิจารณาเห็นรูปนั้นอย่างนี้ บุคคลเหล่านั้นชื่อว่าย่อมเห็นชอบ เมื่อเวทนามีอยู่ ฯลฯ เมื่อสัญญามีอยู่ ฯลฯ เมื่อสังขารมีอยู่ ฯลฯ เมื่อวิญญาณมีอยู่ มารจึงมี ผู้ทำให้ตายจึงมี ผู้ตายจึงมี เพราะฉะนั้นแหละ ราธะ เธอจงพิจารณาเห็นวิญญาณว่าเป็นมาร เป็นผู้ทำให้ตาย เป็นผู้ตาย เป็นโรค เป็นหัวฝี เป็นลูกศร เป็นความทุกข์ เป็นตัวทุกข์ บุคคลเหล่าใดเห็นวิญญาณนั้นอย่างนี้ บุคคลเหล่านั้นชื่อว่า ย่อมเห็นชอบ.

รา. ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ก็ความเห็นชอบมีประโยชน์อย่างไร พระเจ้าข้า?

ภ. ดูก่อนราธะ ความเห็นชอบ มีประโยชน์ให้ เบื่อหน่าย.

รา. ความเบื่อหน่าย มีประโยชน์อย่างไร พระเจ้าข้า?

ภ. ดูก่อนราธะ ความเบื่อหน่าย มีประโยชน์ให้ คลายกำหนัด.

รา. ก็ ความคลายกำหนัดเล่า มีประโยชน์อย่างไร พระเจ้าข้า?

ภ. ดูก่อนราธะ ความคลายกำหนัด มีประโยชน์ให้ หลุดพ้น.

รา. ความหลุดพ้น เล่า มีประโยชน์อย่างไร พระเจ้าข้า?

ภ. ดูก่อนราธะ ความหลุดพ้น มีประโยชน์เพื่อ นิพพาน.

รา. นิพพาน เล่า มีประโยชน์อย่างไร พระเจ้าข้า?

ภ. ดูก่อนราธะ เธอถามเลยปัญหาไปเสียแล้ว เธอไม่อาจถือเอาที่สุดของปัญหาได้ ดูก่อน ราธะ อัน พรหมจรรย์ เป็นคุณชาติหยั่งลงสู่ นิพพาน มี นิพพาน เป็นที่สุด อันกุลบุตรย่อมอยู่ประพฤติแล.

จบ มารสูตร

อรรถกถามารสูตร

พึงทราบวินิจฉัยใน มารสูตรที่ ๑ ดังต่อไปนี้ :-

บทว่า มาโร วา อสฺส ความว่า ความตายพึงมี.

บทว่า มาเรตา วา ความว่า หรือสัตว์ผู้ถูกฆ่าตาย (พึงมี) .

บทว่า โย วา ปน มิยฺยติ ความว่า ก็หรือว่า ผู้ใดตาย.

บทว่า นิพฺพิทตฺถ ได้แก่ เพื่อนิพพิทาญาณ.

บทว่า นิพฺพานตฺถา ความว่า ชื่อว่าผลวิมุตตินี้มีอนุปาทานิพพานเป็นผล อธิบายว่า เพื่ออนุปาทานิพพาน.

บทว่า อจฺจสา ความว่า เธอล่วงเลย (ปัญหา) ไปแล้ว.

บทว่า นิพฺพาโนคธ ความว่า ตั้งอยู่ในนิพพาน อธิบายว่า ชื่อว่ามรรคพรหมจรรย์ย่อมเข้าไปภายในนิพพาน หาล่วงเลยนิพพานไปได้ไม่.

บทว่า นิพฺพานปริโยสาน ความว่า นิพพานเป็นที่สุด คือ เป็นผลสำเร็จ ได้แก่ เป็นที่จบลงของมรรคพรหมจรรย์นั้น.

จบ อรรถกถามารสูตร