โสณนันทชาดก

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๔ ภาค ๑ - หน้าที่ 282

โสณนันทชาดก

ฯลฯ "มารดาเมื่อหวังผลคือบุตร ย่อมนอบน้อม เทพดา ถามถึงฤกษ์ ฤดู และปีทั้งหลาย. เมื่อ มารดาอาบแล้ว ในเพราะฤดู, สัตว์เกิดในครรภ์ ย่อมก้าวลง, ด้วยเหตุนั้น มารดา ท่านจึงเรียก ว่า 'โทหฬินี (หญิงแพ้ท้อง) , ด้วยเหตุนั้น ท่านจึงเรียกว่า 'สุหทา (หญิงมีใจดี) .' มารดา นั้น ถนอม (ครรภ์) ปีหนึ่งหรือหย่อนปีหนึ่ง แล้ว จึงคลอด ด้วยเหตุนั้นๆ ท่านจึงเรียกว่า 'ชนยนฺตี ชเนตฺตี (ผู้ยังบุตรให้เกิด) .'

มารดา ปลอบโยนบุตรผู้ร้องไห้ด้วยน้ำนม ด้วยเพลง ขับ และด้วยเครื่องกกคืออวัยวะ, ด้วยเหตุนั้น ท่านจึงเรียกว่า 'โตเสนฺตี (ผู้ยังบุตรให้ยินดีหรือ ปลอบโยน) .' แต่นั้น เมื่อลมและแดดแรงกล้า มารดาทำความหวั่นใจ คอยแลดูบุตรผู้ยังเป็นทารก ไม่เดียงสา, ด้วยเหตุนั้น ท่านจึงเรียกว่า โปเสนฺตี (ผู้เลี้ยง) .

ทรัพย์ของมารดาอันใดมีอยู่ และทรัพย์ ของบิดาอันใดมีอยู่, มารดาย่อมคุ้มครองทรัพย์ แม้ทั้ง ๒ นั้นไว้เพื่อบุตรนั่น ด้วยหวังว่า เออก็ ทรัพย์ทั้งหมดนี้ ควรเป็นของบุตรเรา.' มารดา เมื่อให้บุตรสำเหนียกว่า 'อย่างนี้ลูก อย่างโน้นลูก เป็นต้น ย่อมเดือดร้อนด้วยประการฉะนี้

เมื่อ บุตรถึงความเป็นหนุ่มแล้ว มารดารู้ว่า บุตรมัวเมา ในภริยาของผู้อื่น ในเวลาค่ำคืน ไม่กลับมาใน เวลาเย็น ย่อมเดือดร้อน ด้วยประการฉะนี้.

บุตรผู้อันมารดาเลี้ยงดูมาแล้ว ด้วยความลำบาก อย่างนี้ ไม่บำรุงมารดา บุตรนั้นชื่อว่าประพฤติผิดในมารดา ย่อมเข้าถึงนรก

บุตรผู้อันบิดาเลี้ยงมาแล้วด้วย ความลำบากอย่างนี้ ไม่บำรุงบิดา บุตรนั้นชื่อว่าประพฤติผิดในบิดา ย่อมเข้าถึงนรก

เราได้สดับมาว่า เพราะไม่บำรุงมารดา แม้ทรัพย์ที่เกิดแก่บุตรทั้งหลายผู้ ปรารถนาทรัพย์ย่อมฉิบหาย หรือบุตรนั้นย่อมเข้าถึง ความยากแค้น

เราได้สดับมาว่า เพราะไม่บำรุงบิดา แม้ทรัพย์ที่เกิดแก่บุตรทั้งหลายผู้ปรารถนาทรัพย์ ย่อม ฉิบหาย หรือบุตรนั้นย่อมเข้าถึงความยากแค้น ความ รื่นเริง ความบันเทิง และความหัวเราะเล่นหัวกันทุก

เมื่อ บัณฑิตผู้รู้แจ้งพึงได้เพราะการบำรุงมารดา ความ รื่นเริง ความบันเทิง และความหัวเราะเล่นหัวกันทุก เมื่อบัณฑิตผู้รู้แจ้งพึงได้เพราะการบำรุงบิดา สังคหวัตถุ ๔ ประการนี้ คือ

ทาน การให้ ๑

ปิยวาจา เจรจา คำน่ารัก ๑

อัตถจริยา การประพฤติประโยชน์ ๑

สมานัตตตา ความเป็นผู้มีตนเสมอในธรรมทั้งหลาย ตามสมควรในที่นั้นๆ ๑

ฯลฯ