อายตนะ ๑๒

ทฺวาทส (สิบสอง) + อายตน (เครื่องต่อ บ่อเกิดฯ)

เครื่องต่อหรือบ่อเกิด ๑๒ อย่าง หมายถึง ปรมัตถธรรม ๔ ที่ทรงแสดงโดยนัยที่เป็นเครื่องต่อหรือบ่อเกิดหรือเหตุให้เกิดจิตและเจตสิกได้แก่ อายตนะภายใน ๖ อายตนะภายนอก ๖

๐๑. จักขวายตนะ (จักขุปสาทรูป)

๐๒. รูปายตนะ (รูปสี)

๐๓. โสตายตนะ (โสตปสาทรูป)

๐๔. สัททายตนะ (รูปเสียง)

๐๕. ฆานายตนะ (ฆานปสาทรูป)

๐๖. คันธายนะ (รูปกลิ่น)

๐๗. ชิวหายตน ะ (ชิวหาปสาทรูป)

๐๘. รสายตนะ (รูปรส)

๐๙. กายายตนะ (กายปสาทรูป)

๑๐. โผฏฐัพพายตนะ (ดิน ไฟ ลม)

๑๑. มนายตนะ (จิต ๘๙)

๑๒. ธัมมายตนะ (สุขุมรูป ๑๖ เจตสิก ๕๒ นิพพาน)