แนวทางเจริญวิปัสสนา เล่ม ๙๔ ตอนที่ ๙๓๑ – ๙๔๐

ทุกครั้งที่จำอะไรได้ ทุกครั้งที่ความจำเกิดขึ้น ขณะนั้นไม่ใช่ตัวตน เป็นสัญญาเจตสิกที่เกิดขึ้นทำกิจของสัญญาเจตสิก คือ จำ

ขณะนี้ที่ฟังนี้ จำอยู่ทุกขณะ และดับไป แล้วแต่ว่าสัญญาจะเกิดขึ้นจำสิ่งที่กำลังเห็นทางตา หรือเสียงที่กำลังได้ยินทางหู สิ่งที่กำลังกระทบสัมผัสกาย ใจที่กำลังคิดนึก ในขณะนั้นก็ต้องจำเรื่องนั้นจึงคิดเรื่องนั้นได้

เพราะฉะนั้น ไม่ใช่เป็นตัวตนที่จำ แต่ขณะใดที่สติเกิด สติเป็นสังขารขันธ์ มีสัญญาความจำที่มั่นคง เป็นปัจจัยให้สติระลึกได้ ที่จะระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ