อยู่ที่ความเข้าใจธรรม

ศุกล  ก็มีคำพูดของท่านอาจารย์ที่ทำให้ผมสะดุดอยู่นิดหนึ่ง ที่บอกว่า มันไม่มีอะไรเลย ที่นี่ก็เกิดดับ ที่โน่นก็เกิดดับ จะมีต่อเมื่อปรากฏ

สุ   แน่นอนค่ะ

ศุกล  คือตลอดเวลา ผมไม่เคยพิจารณาที่ว่า มีต่อเมื่อปรากฏ  แต่คิดว่ามันมีอยู่แล้ว แต่ว่าเราไม่รู้ ซึ่งอาจจะตรงกับความเข้าใจที่ถูกต้องเลย 

สุ   นั่นคืออัตตสัญญา

ศุกล  ถึงแม้ไม่ปรากฏก็คิดว่ามี

สุ   นั่นแหละคืออัตตสัญญา ความทรงจำว่ามีอัตตา

ศุกล  แต่พอมีการระลึก หรือว่าไปเปรียบเทียบว่า สิ่งใดมี หมายความว่าสิ่งนั้นกำลังเกิดขึ้น มีการกระทบปรากฏ แต่ก็ไม่ได้ทำให้ความเข้าใจคิดว่า นี่เป็นเพียงสิ่งที่กำลังเกิดขึ้น แล้วก็หมดไป แล้วทำไมเราต้องมายึดถือ

สุ   เพราะฉะนั้นต้องฟังไงคะ ฟังแล้วฟังอีก ฟังอีกฟังแล้วให้เข้าใจ สัจญาณจะต้องมีอยู่เรื่อยๆ ให้เรามีความมั่นคงที่จะรู้ว่าความจริงคืออย่างนี้ เท่านั้นเองที่ว่าไม่มีตัวเรา เพราะว่าตัวเรามันโตมากเลย แล้วก็จำไว้แน่นหนาทุกภพทุกชาติ เดี๋ยวนี้ไม่เหลืออะไร เพียงชั่วขณะจิตหนึ่งซึ่งสภาพธรรมปรากฏแล้วก็หมด

ศุกล  ถ้าไม่มีการระลึกอย่างที่ท่านอาจารย์ให้คำแนะนำอย่างนี้ แสดงว่ายังไม่อยู่ในข่ายสัจญาณเลยใช่ไหมครับ

สุ   สัจญาณก็มีตั้งแต่ขั้นต้น ค่อยๆฟังไป ก็ค่อยๆเข้าใจไป จนกว่าจะมั่นคงขึ้นเรื่อยๆ

ศุกล  ครับ อย่างนี้ก็เป็นความละเอียดอีกตอนหนึ่ง

สุ   กว่าจะมั่นคงและติดตามไป

ศุกล  มั่นคงและยังไม่ติดตามก็มีหรือครับ

สุ   ค่ะ สติระลึก ก็ต้องเพิ่มความมั่นคงขึ้นไปอีกในสัจญาณ

ศุกล  ก็เข้าใจตามสติปัญญาแค่นี้ครับ

สุ   แล้วแต่บุคคลค่ะ

ศุกล  เวลาที่เราจะไปพูดให้คนอื่นเขาฟัง คืออยากให้คำพูดกะทัดรัด แล้วไม่ต้องการให้พูดแล้วสงสัย เพราะถ้าไม่มีคำตอบกะทัดรัด สงสัย

ท่านอาจารย์    ไม่หรอกค่ะ คุณศุกล เราจะเอาอริยสัจธรรมหรืออริยสัจ ๔ ไปพูดกับเด็กนักเรียนปุ๊บปั๊บ ต่อให้พูดอย่างนี้เขาก็ไม่รู้เรื่อง เขาก็จำเอาไว้แค่นี้ว่า พระพุทธเจ้าตรัสรู้ แต่เขาจะไม่รู้เลย ปรมัตถธรรมอะไรนามธรรมอะไร รูปธรรมอะไร เกิดดับอย่างไร ไปบอกว่า ขณะนี้เกิดดับ เขาก็ตามไปเลยว่า ขณะนี้เกิดดับ คือ เป็นเรื่องที่เราฟัง แล้วเราจะต้องคิดไตร่ตรอง พิจารณา จนกระทั่งสติระลึกและค่อยๆรู้ขึ้น จนกว่าจะประจักษ์แจ้ง

ทีนี้ถ้าเราคิดว่า เราจะไปอธิบายอริยสัจ ๔ ให้คนเข้าใจ ไม่มีทางถ้าเขาไม่ศึกษาปรมัตถธรรม เขาก็เข้าใจตามคำพูดว่า เป็นธรรมที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ ในหนังสือเล่มไหนก็เขียนไว้อย่างนั้น แล้วคนเข้าใจแค่ไหน ในพจนานุกรมก็ว่าอย่างนั้น แล้วคนเข้าใจแค่ไหน มันอยู่ที่ความเข้าใจธรรมค่ะ